Volharden in beproeving

Een strakblauwe lucht. Een groene berghelling. Heldere kleuren. Mooie uitzichten. Een lucht vol sterren. Tjirpende krekels. Wat heeft Haïti toch een prachtig natuurschoon. Maar wat gaat er een leed verscholen achter die prachtige facade. Wat weegt het leed zwaar. Wat doet het verdriet zeer. Het is hier zo vreedzaam, bij huis. Zo onvoorstelbaar dat dit land zo in de knoop zit, dat er hier vlakbij mensen doodgeschoten worden.

De berichten over plunderingen gaan door, nu van UNICEF en een magazijn van bouwmaterialen in Les Cayes. Er vallen vele ontslagen omdat vrijwel alle banken en verdere handel met ingekorte openingstijden werken. Het brandstoftekort betekent dat buschauffeurs, taptap chauffeurs en motor taxi chauffeurs beperkt in staat zijn om de weg op te gaan. Chauffeurs die wel werken, nemen een risico, omdat anderen dit zien als een teken dat zij in staat zijn de hoge prijs te betalen van een gallon benzine op de zwarte markt. De bende die de toegangsweg naar het zuiden in handen heeft, probeert nu ook de toegangsweg naar het noorden onder controle te krijgen. De brandstofterminal is nog steeds afgesloten, eveneens door een bende.

Het is november, in Nederland zit de herfstvakantie erop, maar hier zijn kinderen sinds juni niet meer naar school geweest. Zowel in als buiten de steden blijven scholen dicht. Niet alleen is transport en veiligheid een probleem, maar ouders hebben ook geen geld om schoolbenodigdheden te betalen, noch lunch te verzorgen. De Haïtiaanse regering heeft een verzoek ingediend om internationale troepen, om het bendegeweld tegen te gaan en de controle over de brandstofterminal te herwinnen. De bevolking is het hier niet mee eens. De minister-president is niet legitiem en kan en mag dus helemaal niet om internationale troepen vragen. De regering wordt ervan beschuldigd zelf bendes te financieren en deze situatie te gebruiken, enkel vanwege eigenbelang en om eigen macht en positie te waarborgen.

De protesten gaan nog steeds door, in alle steden in het land. Zelfs bij stranden wordt brand gesticht, omdat men ‘mensen met geld’ de schuld geeft van alle problemen, redenerend dat men enkel ‘rijk’ kan worden door corruptie, alsof er niemand is die vooruitkomt door serieus en eerlijk te werken. De wegblokkades en afwezigheid van brandstof krijgen een steeds verdergaand impact op alle aspecten van het dagelijks leven. De helft van alle ziekenhuizen heeft de eerste hulp moeten sluiten. 60% van overige afdelingen zijn eveneens niet functioneel. Behalve brandstoftekort, is er nu ook een tekort aan zuurstof in ziekenhuizen. Vorig jaar was er een soortgelijk probleem, toen ik zelf opgenomen was in het ziekenhuis en aan de zuurstof lag. Vrijwel alle ziekenhuizen zijn afhankelijk van generatoren. Slechts één ziekenhuisketen kan volledig draaien op zonnepanelen.

Zwangere vrouwen overal in het land lopen risico, want ook afdelingen verloskunde zijn gesloten. Het grootste ziekenhuis van het land, l’Hôpital de l’Université d’État d’Haïti (HUEH), kondigde aan dat er elke dag patiënten sterven, om geen andere reden dan gebrek aan brandstof. Zo nu en dan krijgen ambulances en ziekenhuizen een noodvoorraad brandstof. Zo heeft de Dominicaanse Republiek brandstof gebracht voor 3 ziekenhuizen en een industriepark. Ambulances hebben steeds minder brandstof. De ambulancedienst functioneert al op slechts 35% van de normale capaciteit, maar dreigt er helemaal mee op te moeten houden als de brandstofvoorraad niet spoedig wordt aangevuld. Cholera gevallen nemen toe, met zo’n 3.000 mensen opgenomen in het ziekenhuis en 89 doden bevestigd in minder dan een maand tijd. Vooral jonge kinderen zijn vatbaar. Ook in gevangenissen leidt cholera tot tientallen doden.

Een bekende heeft een motorongeluk gehad en ligt in het ziekenhuis in Jérémie, Grand Anse. Hij is zwaar gewond aan onder andere zijn hoofd, maar een mogelijkheid voor een scan is er in heel Grand Anse niet. Een arts werkzaam in Leogane vertelde me dat tienermoeders soms hun pasgeboren kind achterlaten in het ziekenhuis, aangezien ze niet voor het kind kunnen zorgen. De kinderen worden vervolgens in een weeshuis opgenomen.

Amerika heeft aangegeven visums in te zullen trekken van bendeleden. Ze hebben een schip gestuurd om langs de kust de wacht te houden. Om toegang te geven voor humanitaire hulp, eisen bendeleden amnestie en zelfs een post in de overheid! Bendeleden zelf stelen brandstof uit de brandstofterminal van Varreux. De Amerikaanse ambassade heeft de visumdienst stilgelegd, wegens de huidige situatie. Verder zijn er sancties aangekondigd in de zin van een embargo op wapenlevering, een reisverbod en bevriezen van bankrekeningen van bendeleden.

Een commandant van politie in Croix-des-Bouquets is doodgeschoten voor zijn huis in Torcel. In Croix-des-Bouquets is een wijk waar artiesten wonen en werken, die de mooiste creaties maken van oude olievaten. Ik heb er meermalen een voorraad gekocht en meegenomen naar Nederland. Deze wijk is nu slachtoffer van bedreigingen van strijdende bendes. In minder dan een week tijd zijn zo’n 12 huizen in brand gestoken. 200 mensen hadden de wijk al verlaten. 15 mensen zijn vermoord in oktober, van wie 7 op één dag.

Oud-collega Elondieu kan al meer dan een jaar niet terug naar zijn huis in Croix-des-Bouquets. Maar ook in Tabarre, waar hij onderdak heeft gevonden bij familie, verslechtert de situatie en klinken regelmatig schoten, waarbij zijn zoon zich angstig op de grond laat vallen. Kinderen horen niet op te groeien met het geluid van schoten, of ’s nachts wakker te worden omdat er geschoten wordt. Een andere vriend, Jackson, piekert eveneens veel over de toekomst van zijn drie kinderen. Ze zijn intelligent en leren goed, maar al zijn ze in staat om hun school en een studie aan de universiteit af te ronden, wat voor perspectieven hebben ze dan? Wat voor werk kunnen ze vinden? En als ze werk vinden, zullen ze dan slachtoffer worden van ontvoering? Zorgen van ouders over de toekomst van hun kinderen.

Elondieu is niet de enige die zijn huis heeft verlaten. 96.000 personen zijn Port-au-Prince ontvlucht in de afgelopen maanden wegens bendegeweld. Dit betekent meer druk op de plattelandsgebieden, waar de situatie al heel nijpend is. Bovendien vluchten bendeleden ook naar het platteland, waar ze vervolgens problemen veroorzaken. In Juvenat werden afgelopen week vijf levenloze lichamen gevonden. Bij Delmas 75 werd een voormalig minister ontvoerd. Bendes gebruiken eveneens seksueel geweld om angst af te dwingen. Ontvoering, moord, verkrachting.

Journalisten hebben het ook zwaar te verduren. In de afgelopen jaren hebben meerdere journalisten het leven gelaten tijdens het uitoefenen van hun beroep. Recent was er een poging tot moord op een journalist van Le Nouvelliste, een van de twee grootste nationale dagbladen. Momenteel kan die krant niet gedrukt worden, opnieuw wegens brandstoftekort, maar ook omdat er onvoldoende papier is en vanwege de risico’s verbonden aan de distributie en bezorging van de krant. Een andere journalist is opgepakt terwijl hij verslag gaf van een demonstratie en zit nu in de gevangenis. Bij een demonstratie voor de vrijlating van deze journalist is afgelopen zondag ironisch en droevig genoeg een journalist om het leven gekomen, toen hij door de politie tegen zijn hoofd geraakt werd.

Alles is schaars. Een supermarkt kan niet meer dan 2 gallons water per klant verkopen, of is volledig gesloten. Zelf heb ik mijn huidige voorraad drinkwater uit een bron gehaald. Dat is een voordeel van niet in de stad wonen; hier groeien bomen met avocado’s die ons te eten geven en een eindje bergafwaarts vanaf mijn huis is een waterstroom waarin zich een bron bevindt, waar buren drinkwater halen. En ik nu dus ook, met hulp van mijn buurman. Bij een andere bron doen mensen de was. We liepen een smal pad de helling af naar een waterstroom. Daar is een soort dammetje gebouwd. Het water stroomt er helder en ruisend van de rotsen. Onder een van die rotsen bevindt zich een bron. Buurman tilde de gallon water op z’n hoofd en droeg ‘m voor me naar huis.

Propaangas is schaars, wat gebruikt wordt om gasflessen te vullen voor de fornuizen. Hier geen gasleidingen noch waterleidingen. Bij de bank staan lange rijen, hele lange rijen. De bank is beperkt open en heeft beperkt contanten beschikbaar. Voor het eerst bevindt een deel van de bevolking zich in categorie 5 van de voedselveiligheidscategorieën. Dat is de hoogste categorie, 5 van 5, en staat gelijk aan hongersnood. Maar liefst 48% van de bevolking, oftewel zo’n 4.7 miljoen personen, bevindt zich in crisis, nood, of hongersnood situatie qua voedsel.

De werkloosheid neemt toe. Een vriend vertelde dat er bij het bedrijf waar hij werkt al 45 mensen zijn ontslagen, terwijl er nog meer ontslagen volgen. De beperkte werkuren en de afname in activiteiten geven de werkgevers geen andere keus dan het nemen van zulke beslissingen, met pijn in het hart, terwijl ze zich zorgen maken over hun staf. Hoe zullen die eten op tafel kunnen zetten als er geen inkomsten zijn?

De export van mango’s naar Amerika is in deze zelfde periode eveneens stopgezet. De reden: Amerika kan de veiligheid van de kwaliteitsinspecteurs niet meer garanderen. Nog een enorm financieel verlies voor Haïti. Vanuit het Noordwesten horen we eveneens moeilijke berichten. Het bendegeweld heeft daar vooral indirecte impact. Tekorten zijn er duidelijk merkbaar. Dorpswinkels sluiten omdat er geen nieuwe voorraden geleverd kunnen worden. Families hebben hun bezittingen moeten verkopen, zoals dieren, om de gestegen prijzen van eerste levensbehoeften te bekostigen. Gezondheidscentra ontvangen ondervoede kinderen. Communicatie met het platteland is beperkt en ligt er regelmatig volledig uit, als er geen brandstof is om de antennes in de lucht te houden. Ik vernam dat vijf leden van OPFSLDIBH, een organisatie in Baie-de-Henne, kinderen zijn verloren in het bendegeweld. Twee van hen stierven onderweg van Saint Marc naar Baie-de-Henne, anderen in Port-au-Prince. De ellende van mensen heeft een zodanig niveau bereikt dat sommigen geen andere oplossing meer zien dan zelfmoord.

De motortaxi chauffeur van wiens diensten ik meestal gebruik maak, kan me de laatste tijd ook weinig meer helpen, aangezien hij geen benzine heeft. Ik kom maar weinig m’n huis uit, meestal alleen op zondag. Het traject naar de kerk gaat nu per bus, die me naar Laboule brengt. Het gaat hierbij om een formaat bestelbusje, waarin 18 passagiers gestopt/gepropt kunnen worden. Daarna is het een kwartier lopen Laboule 12 in. Maar Laboule 12 is ook het terrein van frictie tussen twee bendes. Dit is gerelateerd aan een conflict over grondbezit. Het geweld neemt echter steeds meer toe, inclusief meldingen van schietpartijen. De supermarkt op het kruispunt van Laboule 12 is aangevallen. Deze bevindt zich tegenover een politiepost. Zelfs het politiebureau van Thomassin 25 is door gewapende bandieten aangevallen. Niet voor te stellen dat je er de ene dag vreedzaam kunt lopen, terwijl er de volgende dag geschoten wordt tussen bandieten en politie. De politie heeft sinds deze gebeurtenissen de post van Laboule 12 verlaten.

Zaterdagavond 15 oktober werd ik gebeld door een diaken. Hij zei dat de dominee hem had gevraagd me te bellen en tegen me te zeggen dat ik niet naar de kerk moest komen die zondag. Dat is niet bepaald een bericht dat ik van predikant en diaken verwacht. Ik vroeg wat er aan de hand was. Die zaterdag zijn er zes mensen doodgeschoten en meerdere anderen gewond geraakt bij Laboule 12, zomaar, willekeurig, zes personen die langs de weg liepen of zich op een motor bevonden. In Bon Repos zijn eveneens zomaar 7 voorbijgangers doodgeschoten, wederom motorrijders en verkopers die zich op dat moment daar op straat bevonden.

Diezelfde dag, 15 oktober, stierf ook een bekende Haïtiaanse zanger, ongerelateerd aan bendegeweld. Hij gaf een concert in Parijs, had net een lied gezongen, kreeg een hartaanval en stierf ter plaatse. Mikaben (Michael Benjamin), 41 jaar jong, een zwangere vrouw en twee jonge kinderen achterlatend. Als zanger zette hij zich ook op andere vlakken in, waaronder voor onderwijs. Een van zijn liederen heb ik eens deels vertaald, waarin hij zingt over gebruiken, gewoontes, eten, en bezienswaardigheden van Haïti (Ayiti se).

Afgelopen vrijdagavond hebben er weer twee moorden plaatsgevonden bij Laboule 12. Eric Jean Baptiste en zijn chauffeur zijn doodgeschoten, onderweg naar zijn huis, in een gepantserd voertuig. Hij is een bekend iemand, een voormalig presidentskandidaat, nog steeds leider van een politieke partij. De rij slachtoffers wordt steeds langer. Al op 1 januari werd er hier een politie commandant vermoord, diezelfde maand twee journalisten die de moord onderzochten, later dit jaar een voormalig senator, toen de zes personen een paar weken geleden, nu de presidentskandidaat en zijn chauffeur, en daartussen nog anderen. Vorige week zijn er eveneens drie personen ontvoerd. De bendeleden bezoeken ook ondernemers in die omgeving en eisen een deel van hun opbrengst.

Minder dan 36 uur na de schietpartij liep ik afgelopen zondag langs de plaats van het delict naar de kerk. Ik moet zeggen dat ik de busrit beangstigender vond dan de wandeling, want de chauffeur raakte verwikkeld in een race met een andere buschauffeur. Dat betekende inhalen in onoverzichtelijke bochten op de bergweg en midden op de weg rijden. Ik was blij toen ik uit kon stappen. Voor de vierde keer in drie weken tijd betaalde ik een andere prijs. Voorheen waren er vaste prijzen, maar nu met het brandstoftekort beslist elke chauffeur afzonderlijk hoeveel hij vraagt.

De laatste paar weken is er helaas geen Bijbelstudie voorafgaand aan de kerkdienst. Er is altijd tegelijkertijd een afzonderlijke dienst voor de kinderen en jeugd. De diensten zijn ingekort, zodat kerkgangers niet al te vroeg van huis hoeven (diensten beginnen om half 8) en niet al te laat naar huis. Iedereen leeft in angst, nu er zoveel mensen zijn gedood, verwond, ontvoerd in de nabije omgeving van de kerk. De doordeweekse activiteiten zijn allemaal afgeschaft, op een donderdagse dienst na. Nog voor de mededelingen vroeg de dominee om eerst in gebed te gaan voor Haïti. De inhoud van de preken wordt ook duidelijk bepaald door de huidige omstandigheden. Steven preekte uit Jacobus 5:11 over moed tijdens beproeving, de houding van christenen in moeilijke tijden. “Zie, wij prijzen hen gelukzalig die volharden. U hebt gehoord van de volharding van Job, en u hebt de uitkomst van de Heere gezien, dat de Heere vol ontferming is en barmhartig.” Ronald sprak over angst om naar de kerk te komen. Robest koos een toepasselijke tekst uit Johannes 16:33 om te spreken over beproeving, tegenslag en rampspoed: “Deze dingen heb Ik tot u gesproken, opdat u in Mij vrede zult hebben. In de wereld zult u verdrukking hebben, maar heb goede moed: Ik heb de wereld overwonnen.”

Toch blijven we de zegeningen tellen. Het is een minderheidsgroep die het verpest voor de meerderheid. Macht en geld, wat zijn het enge begrippen, wat stellen ze mensen tot vreselijke dingen in staat. We kijken naar mensen die wel het goede met de medemens voor hebben, naar werk dat moeizaam maar zeker voortgang mag vinden. Mijn buurjongetjes brengen me vrijwel dagelijks een sprankje hoop, als ze met hun guitige, glunderende ogen en een brede grijns in de deuropening verschijnen. Ik mocht ook een paar vrienden op bezoek ontvangen de afgelopen periode. Een van hen was de ochtend van zijn komst beroofd. Het was klaarlichte dag, hij had inkopen gedaan in Pétion-Ville voor zijn werk en werd staande gehouden door twee gewapende mannen. Z’n geld was op, aangezien hij net klaar was met de inkopen, maar z’n telefoon werd wel afgenomen. Een akelige ervaring.

Overal in het land zijn de sporen van wegblokkades zichtbaar. Heel de bevolking is getraumatiseerd. Het rechtssysteem functioneert amper. Misdaden worden straffeloos begaan. De tranen kunnen me letterlijk in de ogen springen. Zoveel slecht nieuws in Haïti, in de wereld. De situatie is zo diep droevig. Het heeft zo’n grote impact op mensenlevens, op allerlei manieren. Fysieke gezondheid, mentale gezondheid, voeding, onderwijs, werkgelegenheid, kerkbezoek. Er is zoveel slecht nieuws te lezen over Haïti, iedere dag opnieuw. Ik hoop van ganser harte dat in de nabije toekomst al het slechte nieuws verandert in goed nieuws.