Het dagelijkse leven probeert door te gaan

De laatste paar weken heb ik vooral geschreven over de situatie en gevolgen van de orkanen die over Haïti geraasd zijn. Uiteraard gaan desondanks het werk en de andere dingen door. Vandaar deze keer weer wat meer over wat er verder gebeurd is.

Zomer/herfst
Het is inmiddels oktober. Ik neem aan dat het in Nederland herfst begint te worden. Hier is het nog steeds zomer. Het is nog steeds warm en we zweten nog steeds. Een nieuwe ervaring; het hele jaar door hetzelfde weer. Zo begin ik wel wat mijn besef van maand en datum kwijt te raken.

‘De scholen zijn weer begonnen’
Het straatbeeld is weer gevuld met kinderen in schooluniformen. Gisteren zijn de scholen begonnen, een maand later dan aanvankelijk de bedoeling was. De kranten schrijven echter dat veel ouders nog steeds geen geld bij elkaar hebben om hun kinderen naar school te kunnen sturen. Hoewel in principe onderwijs verplicht is, zullen veel kinderen dus thuis blijven. De overheid biedt geen mogelijkheid om aan die verplichting te voldoen. Gisteren schreef de krant dat in het zuidoosten van het land een geschatte 60% van de kinderen niet naar school zal gaan. De orkanen hebben de situatie verslechterd. Voor veel mensen komt de bron van inkomsten uit de verkoop van groenten of fruit. Nu hun oogsten verloren zijn gegaan, hebben ze niets meer om op de markt te verkopen.

Culinair
Op een avond heb ik volgens Amerikaans recept pindakaas ‘oatmeal’ koekjes gebakken (sorry, ik heb geen idee wat dat in het Nederlands is). Een deel daarvan heb ik aan een Haïtiaanse collega meegegeven voor z’n gezin en de rest heb ik aan m’n Amerikaanse collega’s gegeven, die op dit moment in het gastenverblijf zijn. Pindakaas is samen met jam het enige broodbeleg hier. En laat ik nou geen liefhebber van pindakaas zijn... Als ik probeer uit te leggen wat voor soorten broodbeleg er in Nederland zijn, wordt er gelachen. Chocoladehagels op brood?! De kerstvakantie hoop ik in Nederland door te brengen, dus als ik dan terugga naar Haïti, zal er wel enig broodbeleg meegaan, om mijn collega’s wat culturele ervaringen bij te brengen... (en zelf te genieten natuurlijk). En een heleboel stroopwafels, want die vallen hier enorm in de smaak. Gerben nog bedankt! Er is smakelijk van gesmuld, met vervolgens een heel serieus telefonisch verzoek dat ik nu geacht word om zelf te leren stroopwafels te bakken, ‘paske bonbon olandè yo se vreman bon’; oftewel ‘want die Nederlandse koekjes zijn echt lekker’. Ik heb het recept al even opgezocht, maar ik heb een wafelijzer nodig, dat ik niet heb. En elektriciteit, wat hier ook geen vanzelfsprekendheid is.
Verdere vorderingen op culinair gebied: een vriendin is vastbesloten om mij te leren Haïtiaans te koken. Ik doe mijn best... Leren eten kopen op de markt hoort er ook bij; als men mij ziet, gaat de prijs gelijk een stuk omhoog. Blank = meer betalen. Erg lastig, eten kopen zonder prijskaartjes... Ik ben niet gewend om af te dingen.

Medisch
Dokter, kapper, tandarts en opticien; ik heb ze allemaal ontmoet de afgelopen weken. Ik had een vaccinatie nodig; de derde in de serie tegen Hepatitis B, vijf maanden nadat ik de tweede in Nederland heb gehad. Mijn collega zou me meenemen naar een ziekenhuis, maar bij nader inzien was dat te duur. Aangezien op elk gebied van het leven hier connecties belangrijk zijn, werd er een bevriende dokter gebeld. Die ging bij een farmacie het vaccin halen en kwam vervolgens naar MCC, waar hij het vaccin eerst even in de koelkast plaatste. Altijd koud bewaren... jaja, hoe doen ze dat hier? Ik was in ieder geval blij dat de generator op dat moment aanstond, zodat de koelkast even werkte. Het werd me dus makkelijk gemaakt; de dokter kwam naar mij toe, in plaats van ik naar hem. Hebben we dat ook weer gehad.
Kappers zijn hier niet gewend aan ‘westerse’ haren. Gelukkig heb ik een handige kapper gevonden en ook nog goedkoop: een Amerikaanse collega...
Ook hier moet mijn gebit natuurlijk regelmatig gecontroleerd worden, dus we hebben maar even een tandarts opgezocht. Eerst een serie Franstalige formulieren invullen en vervolgens vooraf betalen. Dat was nieuw voor mij. Hoe weten ze van tevoren al wat er nodig is? Dit bleek een schoonmaakbeurt te zijn. Voor de afspraak was een half uur gepland. “Een half uur?”, vroeg ik verbaasd. Waar hebben ze ooit zoveel tijd voor nodig? Toen ik in de stoel het plafond lag te bestuderen, met kippenvel op mijn armen (ze hebben daar airconditioning), moest ik mijn best doen om niet in de lach te schieten. Volgens mij heeft mijn gebit nog nooit zo’n uitgebreide schoonmaakbeurt gehad. Daarvoor moet ik naar Haïti komen...
Mijn vertrouwen in de opticien is enigszins gedaald. Ik kwam vragen of ze mijn bril goed konden afstellen, zodat hij goed op m’n neus paste. Dat konden ze alleen handmatig doen, wat ik zelf ook kon, zo werd me gezegd en bovendien wilden ze niet aansprakelijk worden gesteld als ze mijn bril zouden breken. Oké, bedankt, laat maar...

Insecten
Erg veel grote dieren zijn hier niet. Met ezels, paarden, geiten, honden en katten is het wel bekeken. Waar Haïti wel rijk aan is: insecten. Ik vraag me telkens weer af hoe het de mieren lukt zich een weg te banen in een zak brood of in een afgesloten trommel. Toen ik laatst op een avond bedacht op kakkerlakken de lamp in de badkamer aandeed, zag ik in plaats van kakkerlakken een tarantula (vogelspin) naast de wc op de grond. Spinnen en andere insecten zijn in allerlei maten en vormen te ontdekken, op allerlei plaatsen.

Op de motor en in de auto
Er zijn diverse manieren voor mij om het kantoor van Défi Michée te bereiken; per taptap, te voet (wat niet met regelmaat aan te raden is), soms via een lift met een collega, of op de motor. De laatste tijd ga ik meestal op de motor. De snelste manier. Hoewel de afstand maar 3,5 km is, duurt het in de auto algauw ruim een half uur om op de plaats van bestemming te komen. Altijd vol verkeer op deze weg, de doorgaande weg van Port-au-Prince. Het grootste deel van de voertuigen bestaat uit zwarte uitlaatgassen blakerende taptaps, waarvan de chauffeurs de motor afzetten zodra ze maar even stilstaan, in de hoop dat ze zo benzine besparen. Vaak kost het vervolgens enige moeite om de boel weer aan de praat te krijgen. Als ik ’s ochtends de berghelling afrijd geniet ik van het prachtige uitzicht op de oceaan en bergen. Op de motor rij ik tussen de vele taptaps door, die vaak kleurrijk gespoten zijn en voorzien van religieuze kreten. Luid toeterend baant iedereen zich een weg door de stad met een paar miljoen inwoners.
Ik zit net te bedenken dat de motor toch wel een ideaal voertuig is, aangezien je mooi overal tussendoor kunt rijden, als er plotseling een bestuurder van links komt, die mij niet ziet. Hard remmend slip ik vlak voor zijn auto en tuimel op de grond. Drie paar behulpzame handen schieten gelijk toe om me overeind te hijsen. Iemand anders pakt de motor op en zorgt dat die weer gaat lopen. Na herhaalde vragen of ik niets ernstigs mankeer, laten mijn helpers me weer opstappen om verder te rijden naar kantoor. Als ik naar MCC bel om te melden dat er misschien even naar de motor gekeken moet worden, wordt me gesommeerd om dadelijk daar te komen en voor mezelf te zorgen, in plaats van voor de motor. Een collega komt me halen. Ze zorgen goed voor me... Uiteindelijk blijkt de motor niets te mankeren en na een paar dagen loop ik zelf ook weer als vanouds. Beschermende motorkleding bestaat niet, dus het is een wonder dat we er telkens goed van afkomen. Gelukkig hebben we in ieder geval wel een helm. Mijn motorrijdende collega’s hebben ook allemaal al een ongelukje gehad; die kans is hier nogal groot.
’s Avonds in het donker is het echt donker. Er is geen straatverlichting, sommige auto’s rijden zelfs zonder lichten, mensen steken zomaar over, geparkeerde of stilstaande auto’s zijn moeilijk te onderscheiden; goed opletten dus. Toen ik gisteravond samen met iemand terugreed van een supermarkt, gebaarde een politieagent me te stoppen aan de kant van de weg. Hij vroeg me mijn rijbewijs en zei vervolgens dat ik een overtreding beging. Of ik dat wel wist. Ik had geen idee waar hij het over had. Hoe kan ik sowieso een overtreding begaan in een land waar nauwelijks verkeersregels gelden? Hij zei me dat een van de koplampen niet werkte en liet me in zijn boekje zien dat ik daarmee artikel 12 overtrad. Vervolgens zei hij me te zorgen voor reparatie, anders zou ik het risico lopen opnieuw aangehouden te worden en een bekeuring te krijgen. Daar kwamen we dus goed van af, met enkel een waarschuwing. Dat viel mee!

Vrije tijd
Verder ga ik op zondag nog steeds naar dezelfde kerk (als ik in Port-au-Prince ben). Vaak wordt er zonder instrumentale begeleiding gezongen. De kerk zelf lijkt wel een koor. Het lijkt wel of iedereen een aangeboren zangtalent heeft. Een paar weken geleden trad er een mannenkoor op. Ze brachten prachtige muziek ten gehoor, met enkel en alleen hun stemmen. Er zijn niet alleen op zondag kerkdiensten, maar ook door de week. Ook andere activiteiten vinden plaats. Zo is er op vrijdag Bijbelstudie. Daar ben ik inmiddels ook mee naartoe geweest. De kerk is te bereiken via zulke steile paden dat er vierwielaandrijving nodig is om er tegenop te komen.
Op een zaterdag zijn we met een groepje naar Fort Jacques gereden. Zoals de naam al zegt, staat daar een fort. Het ligt hoger in de bergen, zowaar naast een dennenbos. Een zeldzame verschijning. Een stukje geschiedenis. Twee gidsen leidden ons rond door de donkere vertrekken en langs de kannonnen. Op de terugweg naar Port-au-Prince stopten we bij een punt vanwaar we een prachtig uitzicht hadden op de stad, die onder ons lag in de vallei, ingeklemd tussen zee en bergen.
Verder spreken we in onze vrije tijd soms bij elkaar af; gezamenlijk eten bij deze of gene, samen dvd kijken (op een computerscherm). Dat is vaak samen met de internationale MCCers. Inmiddels ben ik ook regelmatig thuis te vinden bij mijn Haïtiaanse collega’s. In Haïtiaanse families is het vrij normaal om buiten het eigen gezin andere mensen in huis te hebben (vaak familieleden). Het is een stuk solidariteit naar degenen die niet een eigen woning kunnen betalen. ‘Gezin’ of ‘privacy’ heeft hier dus een andere betekenis. Tijdens een van mijn bezoeken werd me in de loop van de dag gevraagd of ik sandalen wilde lenen, of ik wilde douchen en of ik een dutje wilde doen. Daar keek ik uiteraard nogal raar van op. Uiteindelijk werd me uitgelegd dat het gebruikelijk is in Haïti om goede familievrienden die een dag op bezoek komen, gebruik van sandalen aan te bieden en schone kleren van de gastheer/vrouw te lenen na het douchen, eten aan te bieden en de gelegenheid om een dutje te doen. Wat heeft ieder land en iedere cultuur toch z’n eigen gewoontes. Je moet het allemaal maar weten. Zo leer ik er nog steeds telkens nieuwe dingen bij. Het is ontzettend fijn om goede vriendschap te vinden, ondanks de culturele verschillen en overbruggingen. Het is verbazingwekkend om te ontdekken wat een hechte relaties er zijn ontstaan in de relatief korte tijd van een maand of vijf.
Toen we met elkaar een zieke collega bezochten, vertelde ze dat ze naar de dokter was geweest, maar ze had geen geld om de aanbevolen medicijnen te kopen. We worden weer even geconfronteerd met de werkelijkheid. Ondanks het feit dat de internationale medewerkers een salaris hebben opgegeven, hebben wij toch nog steeds meer financiële zekerheid dan onze nationale collega’s.
Bijeen van m’n collega’s kom ik inmiddels zo nu en dan oppassen bij zijn kinderen. Leuk om zo steeds meer betrokken te raken met elkaar. Oppastijden zijn hier wel wat anders dan wat ik in Nederland gewend ben; zaterdagochtend om zes uur bijvoorbeeld... Als de kinderen melk willen, worden een paar lepels melkpoeder met water gemengd, om zo een beker melk te krijgen. Melk en zuivel in het algemeen is schaars goed hier. Nederland staat hier bekend als het land van koeien en melk. Zo had ik het nooit bekeken voordat ik hier kwam.

Micha zondag en milieubewustzijn
Zondag 19 oktober is het Micha zondag. Een internationale dag, waarop in alle landen waar de Micha Campagne actief is, aandacht wordt besteed aan de Micha Campagne en de voortgang met betrekking tot het behalen van de millenniumdoelen. Hier in Haïti organiseren we in de week voorafgaand aan 19 oktober diverse activiteiten. Momenteel zijn we dus bezig met de voorbereidingen daarvan. Ook werken we aan plannen voor het nieuwe fiscale jaar, aangezien het huidige jaar bijna is afgelopen. We hadden een brief gestuurd aan president Preval, om hem te verzoeken de VN vergadering bij te wonen die zich richtte op de millenniumdoelen. Goed nieuws dat hij er daadwerkelijk bij aanwezig was!
Afgelopen zaterdag was er een bijeenkomst van de predikanten van Delmas. Route Delmas is de doorgaande weg in Port-au-Prince. Het gebied is rijk aan kerken en predikanten. Er waren zo’n 100 predikanten aanwezig. Zoals mijn collega zelf regelmatig zegt: Haïtianen houden van praten. Er werd dus veel gezegd, door sprekers van diverse organisaties en kerken. Ook Défi Michée kwam aan het woord.
Terwijl mijn collega een conferentie bijwoonde over kerken en aids, ging ik naar een eendaagse conferentie over milieubewustzijn, van MCC Desarmes. Sinds kort is er in Montrouis een brug gerepareerd, zodat we Desarmes weer per auto kunnen bereiken. Het MCC team in Desarmes houdt zich voornamelijk bezig met herbebossing en bewustzijn creëren over het belang van bebossing, evenals het belang van denken om het milieu in het algemeen. Het is een hele uitdaging om de mentaliteit te veranderen van mensen die altijd gewend zijn om al hun afval op straat neer te gooien. Een afvalsysteem is er niet. De opeenhoping van afval draagt bij aan hygiënische risico’s. Bomen worden gekapt om houtskool te maken voor verkoop en voor eigen kookbenodigdheden. De kale bergen geven vrij baan aan regen, bijdragend aan de enorme gevolgen van de orkanen van de afgelopen periode. MCC Desarmes heeft onderwijsprogramma’s op diverse scholen, om kinderen actief te betrekken bij het zorgen voor hun omgeving. Van alle scholen waren kinderen vertegenwoordigd op de conferentie. Ze gaven in woord, zang of een toneelstukje weer waar ze mee bezig zijn op het gebied van milieu. Na afloop van het ‘binnengedeelte’, liepen we met z’n allen het dorp in om gezamenlijk afval op te rapen. Een soort ‘himmeldei’ dus, zoals het in Friesland wordt genoemd (schoonmaakdag). Redelijk ontmoedigend, als je de enorme hoeveelheid rotzooi bekijkt. Het was een goed samenzijn en het was ook prettig om weer even op het platteland te zijn. Ik woon tenslotte opeens in een miljoenenstad, na mijn hele leven doorgebracht te hebben in een klein dorp (afgezien van een half jaar Canada). Toen we op de terugweg uit Desarmes wilden tanken, bleek de benzinepomp die dag geen brandstof te hebben. Een paar dagen eerder kon de bank geen geld uitgeven (er konden geen cheques geïnd worden). Niets is hier vanzelfsprekend, dat is duidelijk.