Op de vlucht voor natuur- en bendegeweld

Eind mei leidde hevige regenval tot overstromingen en aardverschuivingen. In diverse delen van Haïti zijn mensen omgekomen. In Port-de-Paix stierven drie kinderen. Leogane werd het zwaarst geraakt. Daar vielen 20 doden. In totaal heeft het natuurgeweld geleid tot 42 doden en 85 gewonden. 11 mensen zijn verdwenen en 13.633 huizen overstroomd.

In dezelfde week van deze overstromingen vond er in Grand Anse op 6 juni opnieuw een aardbeving plaats. Deze aardbeving van 5.7 op de schaal van Richter werd geregistreerd in de nabijheid van Abricot. Daarbij zijn vier doden gevallen en 37 gewonden. De dodelijke slachtoffers werden bedolven onder neerstortende huizen in de wijk Saint Hélène van de stad Jérémie, een mij bekende stad en wijk. ’s Ochtends vroeg direct na de aardbeving ontving ik gelijk al bericht van collega’s in Grand Anse. Met hen is alles gelukkig goed. Wel leidde de aardschok opnieuw tot angst onder de bevolking. De ingenieurs hebben van de gelegenheid gebruik gemaakt om wederom het belang van goede bouwmethodes te benadrukken.

Intussen ging naast het natuurgeweld ook het bendegeweld door. Zo vielen er minstens drie doden in Carrefour. In Bon Repos zijn vier doden gevallen bij een schietpartij vanuit een auto. Alle vier de slachtoffers waren motor taxi chauffeurs. In de maand mei zijn er 179 mensen door geweld om het leven gekomen. Twee vrouwen werden verkracht en levend verbrand. Ze waren koks voor een bende maar beschuldigd van verraad en het delen van informatie over de bende met externen. 10 personen stierven in een strijd tussen bendes in Petite Rivière de l’Artibonite.

Twee jaar na de moord op president Jovenel Moïse is in Amerika iemand veroordeeld tot levenslange gevangenisstraf voor het helpen van een commando van voormalige militairen van Colombiaanse nationaliteit. Voormalig minister-president Laurent Lamothe werd beschuldigd voor het verduisteren van 60 miljoen dollar van PetroCaribe fonds voor privé doeleinden.

De woning van een voormalig voorzitter van het senaat is overvallen, leeggeroofd en in brand gestoken. Ook SunAuto werd aangevallen, leeggeroofd en in brand gestoken. Daarin bevond zich eveneens het consulaat van Jamaica, wat nu gesloten is.

In één weekend werden in de buurt van Canaan, Route 9, tien personen ontvoerd. Dit was onze route naar het Noordwesten. Andere ontvoeringen vonden plaats bij Delmas 48 en Delmas 75. Op 7 juli vielen er minstens 7 doden en 12 gewonden bij een aanval door een bende in Liancourt. Daarbij werden eveneens mensen ontvoerd en huizen en auto’s in brand gestoken. Ook op zee zijn mensen niet veilig en worden mensen beroofd of ontvoerd vanaf schepen.

In 1 jaar tijd zijn 58 politieagenten omgekomen door schotwonden en 13 politiebureaus aangevallen. 204 mensen verdacht van bende-activiteiten zijn gelyncht door burgers als onderdeel van ‘Bwa Kale’ in twee maanden tijd. Deze beweging wordt echter ook gebruikt om wraak te nemen.

Bij Delmas 29 heeft een brand grote schade aangericht in een markt. Daarbij zijn 153 handels in vlammen opgegaan en meer dan 800 handelaars hebben op de een of andere manier schade geleden. Diverse benzinepompen in Les Cayes en Cap Haïtien zijn gesloten omdat ze een hogere prijs vroegen dan het door de overheid bepaalde bedrag. In Grand Anse is een echtgenoot door zijn vrouw en kinderen om het leven gebracht met een machete.

Een ziekenhuis in Les Cayes wordt vervolgd wegens een weigering om een jonge patiënt te helpen die geen geld had en vervolgens stierf. Bendes van Canaan hebben een ziekenhuis in Bon Repos aangevallen, medisch materiaal meegenomen, zonnepanelen en generatoren gestolen. Zelfs medische kleding werd meegenomen. Er zijn geen woorden voor. Het is niet het enige ziekenhuis dat binnengedrongen werd. Bij een ziekenhuis van Artsen zonder Grenzen in Tabarre deden twee mannen zich voor als gewonden. De bewaker opende de poort, waarna 20 gewapende mannen binnenstormden. Ze kwamen een patiënt ophalen die eerder binnen was gebracht met schotwonden. Hij lag inmiddels op de operatietafel. Onder bedreiging van het personeel werd de man meegenomen.

De VN heeft eind mei aangekondigd dat Haïti nu deel uitmaakt van de lijst met landen waar groot voedseltekort en honger heersen. Deze lijst bestaat uit 9 landen: Afghanistian, Nigeria, Somalië, Zuid Soedan, Yemen, Soedan, Burkina Faso, Mali en nu dus Haïti. In een jaar tijd is de prijs van de zogenaamde ‘voedselmand’ met 74% gestegen. Dit zijn een aantal basisproducten die het minimum vormen voor voeding van een gezin.

Op het niveau van de banken was er ook weer een probleem. Er kon geen geld tussen verschillende banken overgemaakt worden. Hierdoor konden betalingen dus niet gedaan worden en lag er weer veel stil.

Door de omstandigheden willen en proberen steeds meer mensen het land te verlaten. 85% van gediplomeerde Haïtianen ontvluchten het land naar Brazilië, Canada, Amerika of andere bestemmingen. Tegelijk gaan deportaties door. Zo zijn er in juni 26.979 Haïtianen gedeporteerd door de Dominicaanse Republiek.

Ik volg het nieuws maar krijg uiteraard ook dagelijks persoonlijk nieuws. Zondag 25 juni ontving ik het slechte nieuws van Elondieu dat zijn broer was ontvoerd. Hij is predikant in de buurt van Gros Morne. Hij leidde de dienst toen bendeleden van Tibwadòm de kerk binnenkwamen en hem meenamen. Er volgden angstige dagen en slapeloze nachten. Na een eerste betaling van losgeld werd hij nog steeds niet vrijgelaten. Uiteindelijk werd hij op 5 juli met zijn familie herenigd, na extra betaling van losgeld. Het zijn diep traumatische ervaringen.

Vrienden delen overlijdensberichten van familieleden. Sommigen omgekomen door bendegeweld, anderen door onbekende oorzaak. Mensen hebben het zwaar. “We lijden maar we leven.” Diverse vrienden en gemeenteleden hadden hun huizen gedwongen verlaten, op de vlucht voor bendegeweld. Na maandenlang ontheemd te zijn geweest, keerden vrienden op 7 juli terug naar huis, eindelijk. De kinderen blij en opgetogen, de ouders dankbaar en opgelucht. De school ging alsnog open, om te kijken of er in de zomer doorgewerkt kon worden. Maar helaas, slechts twee weken later, op zaterdag 22 juli, keerden bendes terug naar Grande Savanne. Mijn vrienden vluchtten de bosjes in, waar ze de hele nacht hebben doorgebracht, trachtend om ongezien door de bergen en dalen naar mijn buren te komen. Bendeleden kregen hen in het zicht en schoten op hen. Ze zijn alles verloren. Alleen de kleren die ze aan hadden, resten hen nog. De spullen die ze meenamen uit huis, zijn onderweg kwijtgeraakt. Zonder eten, kleren en beddengoed hebben ze opnieuw elders toevlucht gezocht. De tranen wellen weer op in mijn ogen terwijl ik deze woorden typ. Dit was een vreedzame, landelijke omgeving, waar we ongestoord naar elkaar toe konden wandelen, waar de kinderen onbekommerd buiten konden spelen. Dit zijn mensen die mij hebben bijgestaan in de moeilijke dagen en weken dat ik in het ziekenhuis lag in Pétion-Ville. Ze zaten aan mijn ziekenhuisbed, waren er voor me, bij me. Het zijn tevens getalenteerde mensen, die willen werken, kunnen werken, een goede toekomst willen bieden voor hun kinderen. Maar ze krijgen de kans niet. Alles wordt hen ontnomen. Elk nieuw begin wordt afgebroken.

Op 9 juli gingen duizenden Haïtianen de straat op om een einde aan het bendegeweld te eisen en een einde aan de humanitaire crisis. Ook in andere landen werd solidair meegelopen.

Toch mocht ik een stukje goed nieuws ontvangen in deze periode. Zondag 11 juni is de kerk in Laboule 12 weer geopend. Eindelijk kunnen de kerkdeuren weer open en diensten plaatsvinden. Niet alle leden kunnen nog komen. Bij sommigen zijn bendeleden hun huizen binnengevallen en hebben hen bestolen. Van anderen zijn de huizen in brand gestoken. Weer anderen hebben het gebied verlaten en zijn nog niet teruggekeerd.

Wat wel mooi is om te zien: een foto waarvan de vreugde afstraalt. M’n buurjongetje aan het spelen in een waterbron die zich gevormd heeft tussen de rotsen, na veel regen. Vermaak voor de buurt. Afleiding zoeken van de dagelijkse zorgen. In Nederland maakt een ieder zich op voor de vakantie, maken mensen de keuze om hun huis enkele weken achter zich te laten om elders te vertoeven, de auto volgeladen met bagage. In Haïti en elders op de wereld moeten mensen noodgedwongen hun huis verlaten, met enkel de kleren die ze aan hebben, niet wetend wanneer ze terug kunnen keren en in wat voor staat ze hun huis dan aan zullen treffen. Ontheemd.

In Dos d’Âne gaat de bouw van de school stukje bij beetje vooruit. Het heeft letterlijk heel wat voeten in aarde. De grondsoort was niet goed en moest daarom diep uitgegraven worden en vervangen door een andere grondsoort. De fundering kon daarna worden gelegd en de betonvloer is inmiddels gestort. Het schooljaar is goed afgesloten. Dankzij financiële steun voor het betalelen van een maandelijks salaris aan de docenten, waren de docenten meer aanwezig en gemotiveerd dan anders om hun werk te doen. Dit betekent automatisch dat ook de leerlingen beter gestimuleerd worden en minder kans lopen om voor niks naar school te komen en de docent niet op te zien dagen. Bovendien kunnen de docenten nu het schoolgeld van hun eigen kinderen betalen.

In Pestel is een huis in aanbouw met giften die zijn ontvangen via Drogeham. In Kenscoff wordt training gegeven over het verbouwen van diverse soorten groentes. Ook hebben boeren een lening ontvangen in de vorm van zaden. Hoewel de akkerbouw werd bemoeilijkt door droogte en beangstigende invallen van bendeleden, hebben de gewassen zich toch kunnen ontwikkelen. De oogst is begonnen. Er verschijnt eten op tafel, gewassen worden verkocht op de markt, en ook wordt er van de oogst gedeeld met buren en bekenden.

Het orkaanseizoen is 1 juni begonnen. De letter M staat dit jaar voor orkaan Margot. Laten we hopen dat de schade dit jaar meevalt. En mochten mensen hier weer eens klagen over hitte: in Haïti lopen de temperaturen op tot 38 graden.

Intussen is bij World Servants het seizoen aangebroken waarin groepen jongelui de wereld in reizen om mee te bouwen aan verandering, aan zichzelf en voor de gemeenschap waar ze naartoe gaan. 13 groepen gaan deze zomer op pad, in Zambia, Malawi, Rwanda, Uganda, Ghana, Sierra Leone, Panama en Nederland. De eerste groep die afreisde naar Malawi mocht ik mee uitzwaaien, in Dordrecht. Best raar om de menigte te zien, de jongelui, hun ouders. Zo begon het bij mij ooit ook, mijn vertrek naar het buitenland, met een reis met World Servants. Ook bijzonder om bij de aftrap te zijn van de groep in Nederland. Hun bestemming is Geldermalsen, waar ze deze weken helpen bij gehandicaptenzorg ’s Heeren Loo. Een voor mij en onze familie welbekend dorp.

Ook vanuit Nederland komen moeilijke berichten binnen, van ziekte, overlijden en zorgen. Temidden van alle worstelingen en strijd in het leven, is het soms moeilijk om de weg te vinden. Dan mag onze troost zijn dat God controle heeft. Onze plannen kunnen in het water lopen, maar Zijn plannen houden stand. Hij is altijd en overal bij ons.