Ongewoon weerzien met Haïti

Zaterdag 26 april loopt om 2.00 uur mijn wekker af. Het is tijd voor een tweede nieuwe start: oriëntatie in Haïti.
Ik vlieg van Philadelphia naar Miami en vandaar naar Port-au-Prince. Het vliegtuig is lang niet vol, ook al is het het enige dat vliegt naar het kleine vliegveld van Port-au-Prince. Als ik op de Caribische Zee neerkijk vanachter mijn raampje hoog in de lucht, slaat de twijfel plotseling toe. Wie ben ik dat ik denk dat ze in Haïti op mijn hulp zitten te wachten?
Zodra ik de trap afloop uit het vliegtuig, slaat de tropische warmte me tegemoet. Ik kom vlot door de douane en pak mijn bagage van de enige band die er is. Het is acht maanden geleden dat ik hier stond met een groep van World Servants, om voor 3 weken hier te dienen. Nu kom ik hier in mijn eentje en zal ik er 3 jaar blijven.
Bepakt en bezakt loop ik naar buiten. Ik zie geen herkenningsteken van de mensen die mij ophalen. De grootste nachtmerrie die je je kunt bedenken, maar het heeft geen zin om me druk te maken. Iemand wijst me een plaats om te wachten. Al gauw komt er een tweede man bij ons staan. We wachten. We proberen iemand te bellen, maar kunnen niemand bereiken. Ze dringen erop aan dat ik bij een van hen in de taxi stap om naar het MCC kantoor te gaan. Ik weiger, want ik wil de enige plaats niet verlaten waarvan ik weet dat ik daar verwacht word. Ik weet niet wat te doen, daar moederziel alleen en onzeker. Uiteindelijk geef ik toe en loop mee naar de taxi. Taxi? Jawel, officieel erkend. Een aftandse auto, het allergrootste krot Subaru dat je kunt bedenken en dan nog erger. Hoezo APK… Ik stap in en kijk tegen een grote barst in de ruit aan. We vertrekken en ik kan door de bodem van de auto naar de weg onder ons kijken. De man die achterblijft wil meer geld van me dan ik hem geef. Het is een pijnlijk moment om te beseffen dat ik nooit het imago van rijke blanke kwijt zal raken, hoewel ik hier onbetaald kom werken.
We banen ons een weg door het chaotische verkeer van Port-au-Prince, met de kenmerkende, kleurrijke tap-taps (openbaar vervoer). Haïtianen leven buiten, op straat. Huizen zijn alleen om in te slapen. Keukens en wc’s zijn ook buiten. Op de straathoeken wordt voedsel bereid en te koop aangeboden. Vrouwen lopen met zware lasten op hun hoofd; emmers water, zakken rijst. Ik kom er al snel achter dat zelfs in de hoofdstad veel ‘wegen’ onverhard zijn en vol kuilen, gaten en grote stenen. Iedereen zigzagt over de weg heen om het beste (of minst slechte) weggedeelte te gebruiken. Uiteraard krijgen we een lekke band. De mannen die de band vervangen, moeten natuurlijk door mij betaald worden, Amerikaan die ik ben (ook al heb ik al drie keer gezegd dat ik niet uit Amerika kom). Wat ben ik blij en dankbaar als we bij het MCC kantoor komen en er iemand blijkt te zijn. De taxichauffeur vraagt een belachelijk hoog bedrag voor de rit. Mijn binnenkomst in dit corrupte land, deze eerste ervaring, maakt het moeilijk om te leren deze mensen te vertrouwen. En de taxichauffeur zei nog wel dat zijn land een goed land is, alleen de regering is slecht! We zullen elkaar moeten leren vertrouwen en liefhebben. Ik hoef niet te verwachten dat ze hier op mij zitten te wachten.
Er bleken wel twee mensen op het vliegveld op mij te staan wachten, maar we hebben elkaar niet herkend. Een van de beide mannen die bij me stond, was gaan vragen, zei hij, maar ik blijk waarschijnlijk te zijn opgelicht. Ze wilden gewoon geld vangen voor de taxirit. Mijn ongewone entree wekte bij MCC wel de indruk dat ik het wel ga redden hier, zo dapper dat ik was om op eigen gelegenheid bij hen te komen.
Ik word gelijk ingewijd met de typische Haïtiaanse maaltijd; rijst met bonen en bonensaus (nee, geen gewone sperziebonen…). De magere katten spreken zonder iets te zeggen van de armoede, met hun lijfjes vel over been. Hoe anders dan onze poes thuis… Na de maaltijd neemt de organisatie N a Sonje foundation mij onder haar hoede. De Amerikaanse Carla en Haïtiaanse Ari zullen zorgdragen voor mijn 4 weken durende oriëntatie in Haïti. Dat zal plaatsvinden in het dorp Gwo Jan, in de bergen gelegen buiten Port-au-Prince. Onderweg daar naartoe, stoppen we bij een supermarkt. Dat is fijn om te weten! Zodra ik op mezelf woon, kan ik dus iets anders dan rijst met bonen of droog brood eten. Voorlopig is dat nog niet voor me weggelegd. Bovendien moet je natuurlijk ook deelnemen aan de lokale ‘keuken’.
We hobbelen de bergen in, totdat we bij Gwo Jan komen. De huizen van dit dorp liggen verspreid over de berghellingen en zijn verbonden door een wirwar van paadjes. Ze zijn alleen te voet te bereiken. Ik ben blij dat ik als kind vaak van rots tot rots en van steen tot steen sprong in rivieren en waterstromen, als we op vakantie waren, hoewel mijn vader me dan waarschuwend toesprak. Die behendigheid komt nu goed van pas.
De eerste nacht breng ik door in een gastenverblijf, samen met twee andere jongedames. De ene is hier op bezoek voor een week en de andere voor 6 weken. Deze nacht heb ik het nog luxe; een wc en een douche met een deur ervoor. Wel een golfplaten deur, maar toch. Ik heb liever een hagedis als pottenkijker dan een persoon. Er zit geen dak op die wc’s en douche, dus ’s avonds kan ik naar de heldere sterrenlucht kijken terwijl ik boven een gat in de grond hang waar vliegjes boven cirkelen. De douche heeft zowaar stromend water, al is het koud.
Ik ben verbaasd als ik erachter kom dat er draadloos internet is in de woning van een van mijn instructeurs. Dat verwacht ik niet in een omgeving waar stromend water uniek is, evenals elektriciteit. Soms gaat het licht opeens aan, dan hebben we stroom. Internet werkt sowieso niet als het regent en ook verder is het afwachten.
Het wordt hier vroeg licht, zo rond 5 uur. De mensen leven ook met het licht. Dat is wennen… Na mijn eerste nacht in Gwo Jan word ik gewekt door het Creools geroep van ‘test’ in een microfoon. Dat blijkt een oproep te zijn voor de kerk, die pas een paar uur later gaat beginnen.
Zondagochtend word ik voorgesteld aan de mensen met wie ik vooral zal optrekken hier. Het doel van mijn 4 weekse verblijf in dit dorp, is het leren van de taal Creools en kennismaken met de cultuur en geschiedenis. Gemiddeld geeft MCC haar nieuwe medewerkers een oriëntatie van 3 of 6 maanden, maar om een onbekende reken heb ik slechts 1 maand.
In het begin van de middag word ik naar mijn gastgezin gebracht, bestaande uit de ouders, twee zoons, drie dochters en een geadopteerde zoon. In een rugzak neem ik wat spullen mee. De rest van mijn bagage blijft in het gastenverblijf. Hoe zou ik ook een koffer mee kunnen nemen over deze paadjes en waar zou ik die neer moeten zetten…
De familie is vrolijk, goedlachs, gastvrij en vriendelijk. Ze houden van praten. Dat is voor mij nog lastig, want ze spreken alleen Creools. Bij deze familie word ik alleen achtergelaten. Hebben ze daar niet de term ‘in het diepe gooien’ voor uitgevonden? Ze proberen me gelijk dingen te leren, door wat aan te wijzen en Franse woorden te gebruiken, die ze ook een beetje kennen. Ik deel een slaapkamer met twee van de zussen. De woning is afgewerkt met cement op de muren en vloeren. Via gordijnen zijn de ruimtes van elkaar gescheiden. Ik heb geluk, want ze hebben net hun nieuwe douche en wc af. Een vers gat in de grond en een betonnen ruimte afgesloten door opnieuw een gordijn, als doucheruimte. Als ik wil douchen, moet ik naar een waterstroom verderop lopen om water te halen. Dat kan ik met een bakje over me heen gieten.
Een van de eerste dingen die ik leer, is het ochtendritueel, wat heel belangrijk is. Zodra je uit bed komt, schud je dat op, je wast je gezicht en poetst je tanden. Je mag niet eerder iemand goedemorgen wensen dan dat je je gezicht gereinigd hebt. Als je dat nog niet gedaan hebt, wuif je alleen maar. Daarna beginnen de ochtendtaken; eten koken, water halen, afwassen, vegen. De ‘keuken’ is buiten en bestaat uit 3 stenen waarop een pan staat, met daaronder brandend hout. Een tweede ‘keukentje’ draait op houtskool. Temperatuur is dus niet te regelen, dat is duidelijk. Ik help mee met ingrediënten stampen en spaghetti bereiden. Ik denk dat het de lunch is, maar het blijkt het ontbijt te zijn. Het citroensap dat ik erbij krijg, is vers van de pers; de citroentjes (heel anders dan de citroen zoals we die in Nederland kennen) komen net van de boom.
Overdag krijg ik Creoolse les en geschiedenis. Ook wandelen we het dorp rond, om de gesprekken te oefenen. En dat al op dag 1… Vandaag heb ik de tweede les gehad. Gelukkig is de grammatica niet al te ingewikkeld. Veel woorden zijn herkenbaar uit het Frans qua uitspraak, alleen worden ze totaal anders gespeld (fonetisch).
Het is behoorlijk zwaar om een nieuwe taal te leren als de hele omgeving waarin je verkeert nieuw is. Ik moet nieuwe mensen leren kennen, nieuwe namen onthouden, nieuwe culturele gebruiken leren kennen en dan nog de taal leren. En dat alles binnen een maand. Het is voor mij een motivatie om zo snel mogelijk en zoveel mogelijk te leren. Ik ben blij en dankbaar voor mijn gevoel voor taal. Ik denk dat ik na een maand ook wel behoefte zal hebben aan ‘alleen kunnen zijn’…
Ik word nu niet gewekt door oproepen voor de kerk, maar door telefoontjes die mijn kamergenoten ontvangen. Om 3.00 uur ‘s nachts?! Wie verzint het om dan te gaan bellen? Dat blijkt om een simpele reden te zijn; bellen is gratis tussen 00.00 uur en 6.00 uur…
Afgelopen zondag ben ik een mini-kerk geweest met een handvol mensen. Als blanke gast viel ik uiteraard op, dus werd ik gelijk verwelkomd en speciaal genoemd. Degene die met me mee was, heeft me voorgesteld. Dat is al de derde ‘gemeente’ sinds mijn vertrek uit Nederland waar ik ben voorgesteld…
Het dagelijkse avondeten bestaat uit een soort soep gemaakt van een maaltijd, met toevoeging van heel veel suiker. Daar ben ik nog niet aan gewend… Het droge brood smaakt me wel goed.
Iets anders waar ik aan moet wennen, is de ‘zoen cultuur’. Elke keer als kinderen ergens komen waar volwassenen zijn, worden ze geacht de volwassenen een zoen te geven. Ook volwassenen onderling wisselen bij aankomst zoenen uit. Verder is het heel belangrijk om iedereen die je tegenkomt te groeten.
De mensen hier in Gwo Jan geven me het vertrouwen terug in de Haïtiaanse medemens. Ze zijn vriendelijk, behulpzaam, goedlachs, waarderen het zeer dat ik probeer Creools te leren en willen me daar maar al te graag bij helpen.
Mago heeft het wel zwaar, maar gaat ervoor! Ook al ben ik nu al twee letters van mijn naam kwijt, op z’n Creools… De reacties op deze website doen me heel goed en helpen me ook om het doel voor ogen te houden waarvoor ik hier ben. Bedankt!