Oud en nieuw in Pestel

Kerst is vrij ongemerkt voorbijgegaan; dat wordt hier niet bijzonder gevierd. 24 december vrijwel de hele dag in gesprek met onze ingenieurs over de voortgang van de bouw van 3 scholen. 25 december een rustige dag; bij familie Michel zitten praten, kokosnootmelk drinken, bonen doppen, op kraamvisite. 26 december is een gewone werkdag. Het was de dag waarop de inauguratie van de school CECODE plaatsvond, in de wijk Bicentenaire, Cite Plus, een wirwar van smalle steegjes en huizen dicht op elkaar gebouwd. Tijdens de aardbeving van 12 januari 2010 is het schoolgebouw dat er stond volledig ingestort. Een van de kinderen is daarbij overleden. Nu staat er een mooi, nieuw gebouw, met vier lesvertrekken. De kinderen waren aanwezig in hun groen geblokte blouses en groene broeken/rokken. Voor het hekwerk hing een rood lint, dat symbolisch doorgeknipt werd om de school te openen. Een aantal mensen namen het woord, inclusief de directeur en een inspecteur van de overheid. Radio en televisie waren eveneens aanwezig. Champagne werd ontkurkt, hapjes en drankjes uitgedeeld aan de kinderen. Ingenieurs hebben het proces nauw begeleid, om zorg te dragen voor een goede kwaliteit gebouw, een veilig onderkomen. De leerlingen van CECODE hebben nu een betere leeromgeving. Onderwijs blijft de sleutel tot ontwikkeling.

Een kantoorgenoot zorgde ervoor dat ik binnen 24 uur na terugkomst in Haïti een nieuw rijbewijs in bezit had, waardoor ik toch nog zoals gepland oud en nieuw in Grand Anse kon doorbrengen. Met z'n zessen reden we naar Sucrerie Henry, een dorp een eindje van de doorgaande weg af bij Solon, Cavaillon. Daar schoven we aan bij een kerkdienst, waarna we een tijdje op bezoek waren bij het predikantsgezin. Er werden kokosnoten van de boom gehaald, er werd eten bereid. Met z'n negenen reden we uiteindelijk verder via Les Cayes naar Pestel.
Ik was te gast bij een gezin in La Fievre, in de buurt van Pestel, waar de heldere lucht 's avonds vol sterren staat. Er woont veel familie bij elkaar in de buurt, dus hier en daar wezen buurten en praten. Met z'n vijven reden we naar Plas Rezistans, het dorpsplein aan de waterrand. Huizen aan de oever en op een klein eiland in de baai, een fort op de bergtop, zilte zeelucht, bootjes op het water, zicht op het eiland Cayemites, bankjes aan het water, een vis op het bord. Ondanks de nabijheid van het zeewater, heerst er momenteel droogte in Pestel, waar het al een paar maanden niet geregend heeft en men volledig afhankelijk is van regenwater, aangezien er geen waterbronnen noch rivieren zijn. We gingen naar de kerk in La Fievre, waar de jongelui bijeengekomen waren om te oefenen voor het programma van oudjaarsavond.

31 december, oudjaarsdag. Ik belde mijn broer om hem te feliciteren met zijn verjaardag. Terwijl mijn schoonzus de oliebollen klaar had, maakte ik kennis met een traditie van Pestel. Er klonk gebonk en iemand nam me mee om een kijkje te nemen waar het geluid vandaan kwam. Twee net geslachte koeien lagen op de grond, hun opengesneden nekken bloedend. Een man blies op een koeienpoot, het lichaam opgeblazen. Andere mannen sloegen met stokken op de koeienlijven; dat is waar het gebonk vandaan kwam. Vervolgens namen ze hun messen en machetes in de hand om de koeien te villen. Ik vroeg waar ze de huid voor gebruiken; ook die eten ze op. Traditiegetrouw worden elk jaar op 31 december koeien geslacht. Het vlees wordt verdeeld onder de mensen. Zo hadden ook wij die dag vers rundvlees in de bouillon.

's Middags werd de kerk voorbereid; de lemen muren werden gewit, de vloer geschrobd. Een generator werd geregeld zodat er 's avonds licht zou zijn. We reden op de motor naar het predikantsgezin, van wie de tweelingzoons met ons waren meegereden vanuit Sucrerie Henry. Een ander die eveneens met ons was meegereden, woonachtig in Port-au-Prince maar afkomstig uit Pestel, kwam bij ons langs, we haalden de generator op en brachten die naar de kerk. Tegen de avond maakte iedereen zich gereed voor de kerk. Met 13 man in de auto kwamen we aan bij Eglise de Dieu de La Fievre, een kleine kerk met zo'n 90-100 aanwezigen. Het was geen reguliere kerkdienst, hoewel er werd begonnen met zang, gebed, schriftlezing en overdenking, maar het was ook een programma van vermaak, lachen, ontspannen, ontstressen. Een reflectie over waarden en tradities rondom oud en nieuw, jonge meiden die dansten, jeugdkoor dat zong, gospelgroep, maar ook wedstrijden cola drinken, rijst eten en dans, ballonnen vastgebonden aan linkervoeten kapot trappen, theaterstukjes, raadspelletjes, het hele koor demonstreerde hoe ze met z'n allen op 1 stoel kunnen zitten, een gitarist zong en speelde solo. Op een gegeven moment zong iemand 'ik heet... en ik kom uit... en ik dans zo', waarbij telkens iemands naam werd genoemd, die naar voren werd geroepen om een korte dans te demonstreren. Natuurlijk moest ook ik eraan geloven. Het was geweldig om de lachende gezichten te zien, de glunderende ogen. Wat een prachtige manier om een jaar af te sluiten en een nieuw jaar in te gaan, wat een zegen dat jongelui willen oefenen en de kerk mooi maken voor dit programma. Om middernacht werd er gebeden en gezongen, waarna we elkaar vrede en een goed jaar toewensten.

1 januari, nieuwjaarsdag. Ik word al vroeg uit bed getrommeld, want we moeten de generator terugbrengen. Nog voor achten zitten we aan de pompoensoep, traditioneel het gerecht voor 1 januari, de dag waarop Haïti onafhankelijk werd, in het jaar 1804. Voorheen was pompoensoep iets dat ze moesten bereiden voor hun slavenmeesters; nu staat het symbool voor de vrijheid om het te koken om zelf te eten. Een eerste portie soep bij de buren, een tweede bij het gezin waar ik te gast was. Met z'n tienen reden we naar Corail, onderweg een tussenstop bij een concert in een kerk. Bij een andere kerk stopten we om de predikantsgezinnen te groeten en gelukkig nieuwjaar te wensen. We werden prompt ook daar genodigd op een kom soep. We vervolgden onze weg over het rotsige pad naar het dorp Corail, net als Pestel gelegen aan het water, temidden van groene bergen vol rotsblokken. We daalden de helling af het dorp in en bezochten een kennis, liepen gezamenlijk het dorp door, hier en daar werden bekenden begroet, we verbleven even aan het water. Uiteindelijk terug naar Pestel, waar we met z'n zessen uitgenodigd werden om te blijven eten. Het is een plezier om mensen te ontvangen en een maaltijd te delen. Een heel mooi en waardevol oud en nieuw. Goede sfeer, fijne mensen, gemoedelijke omgang, actieve kerk, frisse buitenlucht (geen uitlaatgassen van de stad, geen drukte van mensen op straat), bij elkaar eten, goed gezelschap.

2 januari reed ik terug naar het Westen, naar de hoofdstad. Een aantal mensen kwamen gedag zeggen en gaven me bananen, tomaten en 'yam' mee. Twee jongelui reden met me mee. De kerstvakantie is een periode waarin veel mensen die in Port-au-Prince wonen, op bezoek gaan bij hun families elders in het land (of elders in de stad). Thuis trof ik ook twee extra kinderen aan, een neef en nicht die de vakantie kwamen doorbrengen. Een huisgenoot was jarig en de kalkoen moest het leven laten om ons van een maaltijd te voorzien. Dagen later roepen de kinderen nog aan de kalkoen en beweren 'ik heb de kalkoen niet opgegeten; ik heb vlees gegeten'...

De afgelopen weken is wederom duidelijk geworden hoe belangrijk het is om er voor elkaar te zijn, om elkaar te geven, elkaar te bezoeken, een hart onder de riem te steken, elkaar te ontvangen, met elkaar in gesprek te gaan. Overlijden is hier eveneens een moment waarop mensen elkaar veel steun bieden. Onder onze oud-collega's van MCC zijn meerdere die de afgelopen weken een familielid hebben verloren. Daarom bezochten we met z'n tweeën een eerste collega, die vervolgens met ons meeging om een tweede te bezoeken. Van beide was de moeder overleden. Het was goed om bij elkaar te zijn.

7 januari zijn de scholen weer begonnen. Opnieuw vertrek ik elke ochtend met vijf leerlingen in de auto; 3 kinderen van elk 3 jaar op de achterbank, eentje van 4, en een van 20; 3 huisgenoten en 2 buurkinderen. De vier peuters zitten bij elkaar op school, niet ver bij kantoor vandaan. Op kantoor begonnen we het nieuwe jaar met een overdenking over Mattheüs 28: 20, de belofte dat God met ons is alle dagen.

Deze week bracht ik drie dagen door bij CWS partner organisatie SKDE, om deel te nemen aan een training en een aantal onderdelen te presenteren. Een vijftigtal mensen kwamen bijeen, afkomstig van 12 corporaties uit het Noordwesten en Artibonite, plus een aantal corporaties uit het Westen. Samen bekeken we hoe je een project en budget opstelt, hoe verslag uit te brengen, prioriteiten/problemen te identificeren evenals mogelijke oplossingen, etc. Haïti is een cultuur van onthouden, uit het hoofd leren, zo werd er geconstateerd. Daardoor wordt er weinig opgeschreven en gepland. In een aantal korte theaterstukjes beeldden de deelnemers uit wat er gebeurt als ze zich niet goed organiseren, plannen of verslag bijhouden. Interessante dagen, goede sfeer. We kijken uit naar het vervolg; dit is de eerste stap naar kleinschalige projecten die we zullen uitvoeren met de corporaties.

Een nieuw jaar is begonnen. Het is vandaag 12 januari, een datum die we niet vergeten. Vorige week liepen we met de kinderen op Place Boyer, het mooiste plein van de stad. Er werd basketbal gespeeld, er is 's avonds verlichting, er is leven, er zijn verkopers. Hoe anders dan de dagen en maanden na die bewuste 12 januari, toen het plein veranderde in een tentenkamp.
Vandaag vier jaar geleden stierven duizenden mensen, klonk er overal gehuil, geschreeuw, kreten van angst, rouw, verlies, verdriet. De zoon van de predikant, zelf predikant in opleiding, preekte vanochtend, op de datum dat hij zijn moeder verloor. We danken voor leven ons gegeven, voor vreugde ons gegeven.