Verdriet en logeren

De afgelopen weken brachten veel slecht nieuws met zich mee en veel verdriet. Een zus van mijn collega’s Eclane en Marie overleed op 59 jarige leeftijd aan suikerziekte. Vervolgens bereikte ons het nieuws dat een oom van collega Garly was overleden en op dezelfde dag een neef van Eclane en Marie. Afgezien van het verdriet van verlies van een geliefd persoon, brengt een overlijden ook veel financiële problemen met zich mee. Een mortuarium en begrafenis kost geld. De hele familie draagt wat bij, om zo het benodigde bedrag bijeen te krijgen. Vaak komt het aan op de weinige mensen in de familie die een baan hebben. Dat geldt niet alleen voor begrafenissen, maar ook voor trouwerijen. De verantwoordelijkheid reikt verder dan alleen de directe familie. Wat dat betreft is het zelfs voor degenen die een baan hebben moeilijk om geld te sparen, omdat van hen verwacht wordt hun familie te steunen. Alle inkomsten zijn nodig voor de dagelijkse uitgaven, waardoor een onverwachte kostenpost voor extra problemen zorgt. Op het platteland is het veelal ‘vandaag overleden, morgen begraven’, aangezien daar geen mortuariums zijn. Als MCC teamleden zijn we er voor elkaar in blijde en droevige momenten. We condoleren en feliciteren. Met alle aanwezige collega’s zijn we op condoleancebezoek geweest bij Eclane en Marie. Een delegatie is naar de begrafenis geweest, waaronder ikzelf. Het lijkt ongepast om een rouwdienst te observeren met een culturele blik, maar toch komen ook daar weer verschillen naar voren met Nederland. Er worden foto’s gemaakt bij de kist, er speelt een trompet, drumstel, viool, gitaar, er treden koren op, er klinken luide uithalen van mensen in hysterisch verdriet. De dood brengt verdriet in alle landen en alle talen.

Vanwege het feit dat drie van onze collega’s bezig waren met het voorbereiden van begrafenissen, hebben we op het laatste moment besloten ons jaarlijkse uitje uit te stellen. Het leek niet goed om met het halve team aan het strand te liggen, terwijl de andere helft aan een open graf stond. Uit solidariteit en respect de plannen gewijzigd. Het uitje hoort een team uitje te zijn, dus later in het jaar nog een poging.

Ik ging op bezoek bij Village d’Espoir, het kindertehuis waar Jeroen en Fardau hebben gewerkt. Een van de gehandicapte meiden vlijde zich tegen me aan en kwijlde me gezellig onder. Moet kunnen. Ik vond de naam ‘Village d’Espoir’, wat ‘Dorp van Hoop’ betekent, weinig toepasselijk. Het is een goed tehuis en er wordt goed voor de kinderen gezorgd, maar toch, wat voor fleur wordt er aan deze kinderlevens gegeven en wat voor fleur geven zij zelf aan het leven, opgesloten daar achter de muren van het tehuis? De personeelsleden doen een bewonderenswaardig werk, zijn de hele week van hun families gescheiden aangezien ze ook blijven slapen en ontvangen een bedroevend laag salaris. Wat kan ik me er niks bij voorstellen om een kind weg te moeten geven omdat je er niet voor kunt zorgen. En wat kan ik op een bepaalde manier blij zijn dat mijn gehandicapte broer in Nederland woont. Een paar dagen na mijn bezoek aan het tehuis kreeg ik te horen dat twee van de gehandicapte kinderen waren overleden. Nog meer sterfgevallen.

Veel droefheid dus. Er was maar een klein team aanwezig op kantoor, vanwege alle sterfgevallen. Op de verjaardag van een collega in Desarmes, hebben we hem met elkaar telefonisch toegezongen. Inderdaad, condoleren en feliciteren, er in alle situaties voor elkaar zijn. Verder een collega helpen verhuizen en een kerkdienst in Fermathe bijgewoond, waar een World Servants groep was, die op dit moment in het Noordwesten van het land aan het bouwen is. Via World Servants heb ik kennis gemaakt met Haiti en als gevolg daarvan ben ik hier nu drie jaar, dus World Servants neemt een speciale plaats bij me in. Zie voor meer informatie www.worldservants.nl.

Een paar maanden geleden heeft collega/vriend Joseph me meegenomen naar Ti Gwav, waar hij oorspronkelijk vandaan komt. Nu was ik uitgenodigd door Carine, bij wie ik in huis was tijdens mijn ziek zijn, om mee te gaan naar Jeremie, waar zij geboren is. Jeremie ligt in de zuidwestelijke punt van het (ei)land en is het verste dat je kunt rijden vanaf Port-au-Prince. De weg is slecht, zegt men. Nu bleek dat gelukkig relatief mee te vallen. De weg is wel slecht en onverhard, maar niet slechter dan de wegen in het Noordwesten. De afstand van 320 km. hebben we in zo’n 12 uur tijd afgelegd (inclusief stops voor lekke banden en eten). De natuur is en blijft schitterend mooi. Ook al ben ik nu ruim een jaar in Haïti, ik kijk nog steeds m’n ogen uit en raak verzadigd van indrukken, zo overweldigend allemaal. Ik heb het allemaal maar op me af laten komen en weinig foto’s gemaakt, maar in plaats daarvan alles opgeslagen in m’n herinnering. Vaak vraag ik me verwonderd af hoe het toch komt dat ik in al deze situaties terechtkom, dat ik ergens in een kleine woning op het platteland met open armen ontvangen word door mensen die me niet of nauwelijks kennen.
Jeremie ligt aan de kust. Transport tussen Jeremie en Port-au-Prince gaat of per boot, of per bus, beide zo’n 12 uur reizen. Onze bestemming was niet de stad Jeremie, de hoofdplaats van het departement Grand Anse, maar het platteland buiten de stad. Rode aarde, groene bomen, een blauwe oceaan in de verte, wat varkens, een enkele schaap, vele fruitbomen en wat ook opviel: veel grasvelden rondom de woningen. Het is voor het eerst dat ik dat zie in Haïti. We kwamen zomaar even met 9 logés aanzetten, wat in Nederland vast niet eenvoudig zou zijn geweest. Hier wordt er niet moeilijk over gedaan. De kleine woning was misschien in totaal 3 bij 5 meter en bestond uit 2 vertrekken. Het ene vertrek heeft 2 bedden erin, het andere een tafel. ’s Avonds werd de tafel aan de kant geschoven, zodat er gevlochten matten op de grond gespreid konden worden, waar 6 man een slaapplaats vonden. Dan nog twee personen in het ene bed en ik met 2 kinderen in het andere bed. Met z’n elven bij elkaar. Moet kunnen. En dan te bedenken dat ik vroeger niet wou logeren of ergens anders eten... Het was voor het eerst dit jaar dat ik een paar vrije dagen heb opgenomen, een soort mini-vakantie dus. We hebben fijne, goede en rustige dagen gehad. Gewandeld in de omgeving, wat bezoekjes afgelegd (als vriendin van de familie word ik overal hartelijk verwelkomd), een suikerriet molen bezocht en suikerriet sap geproefd (erg lekker), fruit vers van de bomen gegeten (sinaasappel, abrikoos en andere vruchten waarvan ik de Nederlandse benaming niet weet), domino gespeeld (of toegekeken en geprobeerd te begrijpen hoe dat werkt), genoten van het feit dat ik ongestoord zomaar rond kon wandelen, in totaal vier lekke banden vervangen, een bezoekje aan de stad Jeremie gebracht met z’n houten gebouwen en centrale kerk en zicht op zee, de specialiteit van Jeremie geproefd (een soort koek), met de kinderen gespeeld, genoten van de bergen en de smalle wandelpaadjes, door elkaar gehobbeld in de auto met de benen in elkaar verstrengeld, een vers geslachte geit mee helpen verorberen (de poten lagen naast de pan die buiten op een vuur stond, bestaande uit drie stenen met hout erop), een gezellige tijd gehad, geconstateerd dat het water in de rivier die ‘Koude Rivier’ heet toch echt warm is, verse koeienmelk gedronken (een zeldzaamheid en welkome afwisseling van melkpoeder), toegekeken hoe van een palmboom muren werden gebouwd om een buiten toilet, enz. Een mooie tijd en wonderbaarlijk hoe ik word opgenomen, al blijf ik op een bepaalde manier natuurlijk een buitenstaander, al word ik zo niet behandeld, omdat ik de mensen niet ken en geen herinneringen van vroeger heb in Haïti.

En nu zijn we weer terug in Pétion-Ville en Port-au-Prince. In mijn woonwijk zijn weinig mogelijkheden om aan eten te komen. De dichtstbijzijnde markt is meer richting het centrum van Pétion-Ville, enkel een paar dames hebben wat avocado’s en mango’s uitgestald bij de brug, waaronder al het afval gedumpt wordt van de hele wijk. Verder een enkele kleine ‘boetiek’, waar wat kleine dingen zoals drinken te koop zijn. En twee manieren om bereid eten te kopen: ’s ochtends paté bij een dame naast de boetiek. Dat bestaat uit gebakken deeg met vulling (die kan verschillen van uien en vlees tot ei of vis). ’s Avonds grilt een dame kip, wat samen met gebakken of gekookte plataan of iets dergelijks verkrijgbaar is vlakbij mijn woning. Daar ga ik vanavond ‘uit eten’, samen met iemand die bij me op bezoek komt.

Vandaag een bijeenkomst bijgewoond over strategieën van transformatie, gericht op de verantwoordelijkheid van de kerk op het gebied van jongeren en families die in ellendige situaties verkeren. En zo zetten we door. En of het weer beter met me gaat? Ja, het gaat beter, alhoewel ik nog steeds niet volledig de oude ben.