Noordwest Haïti

CWS Haïti heeft voedselveiligheid in het Noordwesten als prioriteit voor de komende jaren vastgesteld. In het kader daarvan zijn we op zoek naar meer/nieuwe samenwerkingsverbanden in dit gebied. Vandaar dat we afgelopen week in het Noordwesten doorbrachten om in gesprek te gaan met negen organisaties, van klein tot groot en van oost tot west.

Maandagochtend vertrokken we in alle vroegte; om half zes ging ik van huis, haalde mijn collega op die vlakbij woont, gezamenlijk haalden we een ingenieur op en met z'n drieën werden we op kantoor opgehaald door nummer vier. Het eerste deel van de rit bracht ons naar Gonaïves, waar we ontbeten. Toen verder naar La Reserve, Jean Rabel. Het was een mooie dag, zo helder en zulke prachtige kleuren; strakblauwe lucht, enkele witte wolkjes die een bijzondere schaduw wierpen op de bergen, groene rijstvelden. In La Reserve bezochten we ICEDNO, een van de leden van partner organisatie ASR (Omlaag met het Restavèk Systeem). Zij hebben een verzoek ingediend tot reparatie/herbouw van hun school en ons bezoek met een ingenieur was bedoeld om de haalbaarheid van hun plannen te bekijken op deze locatie. De huidige school bestaat uit een aantal zeildoeken. De docenten krijgen alleen betaald als er wat beschikbaar is. Na een gesprek deed de ingenieur zijn werk met meten en rekenen. Het bijzondere is dat bij het presenteren van het budget ook de bijdrage van de gemeenschap in beeld wordt gebracht; bouwlieden zijn bereid voor half salaris te werken, water wordt gratis geleverd, trucks zand rijden voor minder geld, etc. Ze willen mee bouwen aan hun school.

Een aantal uren later reden we verder naar Bois Neuf, waar we de eerste van de 9 organisaties ontmoetten. Wat me hier trof is dat de organisatie is opgericht in 1987, onder militair bewind, toen er een verbod gold op samenscholing. Dat geeft wel aan wat voor belang men hecht aan de gemeenschapsorganisatie. Ze geloven in wat ze doen. Uiteindelijk reden we naar Jean Rabel, waar we om half negen 's avonds op onze overnachtingsplaats aankwamen. Een lange dag.

De volgende dag moest de ingenieur terug naar Port-au-Prince zien te komen. De rechtstreekse truck reed niet, in verband met te weinig passagiers. Uiteindelijk is hij in vijf trajecten thuis gekomen. Wij gingen met z'n drieën verder. Eerst naar een organisatie buiten Bombardopolis, die volledig met eigen bijdragen van de leden functioneert. Hun werk begon met stro daken vervangen door golfplaten daken. Daarna begonnen ze gezondheidsvoorlichting te geven en werd er een voetbalterrein gerealiseerd. Ook in landbouw zijn ze actief. De bespreking vond plaats in een gebouw waar mensen naartoe kunnen komen om geld te versturen en ontvangen (money transfer), een andere realisatie van de groep.
Toen naar een jonge organisatie in Bombardopolis. Ook zij groepeerden zich omdat ze overal om zich heen behoeften en noden zagen. Zoveel dat het moeilijk is om prioriteiten te identificeren. Ze helpen kinderen die niet naar school kunnen om schriften en boeken te kopen, bieden steun aan ouderen die niet kunnen werken, werken aan de weg en in ravijnen, geven advies over goed gebruik van (schoon) water, gaan op bezoek bij gehandicapten. Ook hier is ondervoeding en worstelt men met landbouw. Als jongelui kijken ze naar de generatie voor hen; zij willen de toekomst van hun omgeving anders zien.
We vervolgden onze reis naar een organisatie in Mole St Nicolas, anders dan de anderen omdat het onderdeel uitmaakt van een landelijke organisatie. Onderweg zagen we een dame met een ezel die een aantal extra 'ezeltassen' droeg, gemaakt van een speciaal soort boom. We stopten de auto en kochten de ezeltassen. Nou nog een paar ezels...

In Mole St Nicolas reden we aan het eind van de dag naar het strand. Dit is de plaats waar in 1492 Columbus voet aan wal zette, de uiterste punt van het Noordwesten waar je dichterbij Cuba bent dan bij Port-au-Prince of andere plaatsen in Haïti. Een rustig, mooi strand; wit zand, het water overgaand van helderblauw naar donkerder blauw, koraalrif, palmbomen, cactussen op de rotsen. Vis eten aan zee (de haai die op het menu stond, was deze dag niet leverbaar). Mooie zonsondergang, vanuit een hangmat een cruiseschip aan zien komen langs de kust, volledig verlicht in de inmiddels donkere avond. Overnachten in huisjes pal aan het zandstrand, gaan slapen met het geluid van de golven. Dat was mijn koninginnedag. Ik heb de heren uitgelegd wat er deze dag in Nederland gebeurde en er verder weinig van meegekregen.

Woensdag reden we van Mole St Nicolas naar Jean Rabel, een schitterende route, langs Dame Marie en Cotes de Fer, plaatsen die ook elders in het land liggen. Ik heb met veel plezier om me heen zitten kijken, genietend van al het mooie. Wat is het toch een mooi land. De zee in de verte, de bergen rondom, soms met rotsen, soms bomen, soms weinig begroeiing.
Van Jean Rabel naar Guinaudee, waar we spraken met een aantal leden van een corporatie. Een prettig, gemoedelijk gesprek, waar we leerden wat voor schade goede bedoelingen kunnen aanrichten. De corporatie is een gemeenschapsinitiatief, maar later is er een microkrediet instantie van de overheid actief geworden die grotere leningen aanbiedt. Dit heeft echter als gevolg dat mensen de bedragen niet terug kunnen betalen. Bovendien blijft het rentebedrag hetzelfde, ook na afbetaling. Mensen die al een lening hadden bij de corporatie, gebruiken dat geld om de andere lening te betalen, want de staat neemt harde maatregelen; mensen worden gearresteerd en hun bezittingen afgenomen als ze niet betalen. De corporatie neemt niet zulke drastische maatregelen. Een moeilijke situatie.

Via Lacoma en Cabaret reden we verder naar Raymond. Daar regende het en de auto glibberde, gleed en slipte alle kanten op in de modder die het pad in een glijbaan veranderde. Het vereiste heel wat stuurmanskracht om de auto op de weg te houden. De modder vloog ons om de oren. De ramen moesten dicht om de modder buiten te houden. Ook in Raymond bestaat er behoefte aan betere gezondheidszorg, onderwijs, landbouw en water. De kinderen komen hongerig naar school. Tegelijk zijn er mooie initiatieven en wordt de locale productie gepromoot ook om de kinderen op school wat te eten aan te bieden. Met de eigen bijdrage van leden is al veel gerealiseerd, waaronder een voetbalterrein en aankoop van grond voor een kliniek en een middelbare school. Ook hebben ze met de hand met elkaar een weg aangelegd van Raymond naar Beauchamps.

Van Raymond ging het via Beauchamps en Passe Catabois naar Mahotiere. Het gebied waarin Haïti aan me trok bij mijn eerste kennismaking met het land. Mahotiere was nieuw voor ons en wederom een prachtige omgeving. Het was inmiddels droog. Een pad van wit gesteente, steil omhoog en omlaag, over de toppen van de hellingen, dus 360 graden zicht rondom. Zo mooi, prachtig, midden in de bergen, aan alle kanten. Hier spraken we weer een heel ander soort organisatie, met staf en materieel en vestigingen in andere plaatsen. Ze werken in voedselveiligheid, ecologie, landbouw, fokkerij, mensenrechten, transformatie van maniok in cassave.

In de avond reden we via Passe Catabois naar Port-de-Paix, de zon een mooi licht werpend op de bergen. Het was al laat toen we aankwamen. De volgende dag werden zowel collega Rony als ik met diarree wakker. Hij zat echter een paar uur later alweer aan de vis, terwijl mijn grootste en belangrijkste vraag bij onze gesprekken die dag was waar de wc was. We spraken eerst met een organisatie in de stad Port-de-Paix, die zich vooral inzet voor gelijkheid, rechten en bescherming van vrouwen en kinderen. Een groep professionele mensen die veel gevallen tegenkomen van verkrachting en misbruik en zowel medische als legale hulp bieden.
We reden langs zee, met niet ver van de kust Ile de la Tortue. Zee overal om ons heen op dit tropisch eiland in de Cariben. Vandaar ging het zuidwaarts, naar Champsole. Hier spraken we een organisatie die een cybercafé heeft opgezet, aan de weg werkt, cultureel onderwijs geeft en informatiek, latrines bouwt, mensen bewust maakt van de gevolgen van bomen kappen en een brede visie heeft. Ze willen zich richten op onderwijs (ook beroepsonderwijs), landbouw, herbebossing, gezondheidszorg, infrastructuur, microkrediet en alfabetisering. Een hele mooie opmerking: we moeten vragen wat wij kunnen doen voor ons land, in plaats van wat ons land doet voor ons. Dat verandert mensen van passief en afwachtend naar actief en initiërend.

Het was nog een aantal uren rijden naar Gonaïves. Diarree thuis of op kantoor met een wc vlakbij is nog tot daar aan toe, maar hobbelend over slechte wegen en tijdens besprekingen is het een heel ander verhaal, al helemaal zonder openbare toiletten. 'Ik stop overal voor je', zei Cher Frère. Ik kom liever zo snel mogelijk aan op de plaats van bestemming. Maar hij stopte en liep op een willekeurig huis langs de weg af. 'Goedemiddag, kunnen we gebruik maken van de wc?' Vanzelfsprekend kan dat, de gastvrijheid van Haïti laat zich weer zien. Ik werd netjes naar de latrine een eindje verderop gebracht, er werd water en zeep voor me gehaald om mijn handen te wassen. Wat zouden we doen in Nederland als iemand bij ons aanbelt en vraagt of hij gebruik mag maken van de wc?
We overnachtten in Gonaïves, om vrijdag terug te rijden naar Port-au-Prince. Voordat we vertrokken, gaven de heren me een 'medicijn' van pure citroen met iets erdoor, hartstikke zuur. De plannen voor de terugreis werden wat ingekort, want de heren besloten me maar liever rechtstreeks naar huis te brengen.

Wegens gebrekkige toegang tot basisvoorzieningen, verlaten veel mensen hun geboortegrond in het Noordwesten. De organisaties die we ontmoetten willen ook dit vertrek tegengaan met hun wens voor betere leefomstandigheden. Een wens om een einde te maken aan ondervoeding, om goede gezondheidszorg in de buurt te hebben, toegang tot economische middelen/microkrediet, om het land te kunnen verbouwen en dieren te fokken, om schoon en voldoende water tot de beschikking te hebben en toegang tot goed onderwijs. Vanzelfsprekend? Helaas niet overal.