Haïti staat in brand

Na een ronde door Sierra Leone en Ethiopië is het weer tijd voor een update over de situatie in Haïti. Er is veel gebeurd de afgelopen tijd. Hoe vaak hebben we al tegen elkaar gezegd dat het nu toch echt niet slechter kan worden? En dan blijkt dat het land toch nog verder kan afglijden, nog dieper in een gat kan vallen.

De slechte berichten komen uit alle hoeken van het land. Dit heeft onder andere te maken met 7 februari, de datum waarop traditiegetrouw een nieuwe overheid ingezworen wordt. De roep om het vertrek van minister-president Ariel Henry neemt toe. Maar hij is niet van plan om op te stappen. Integendeel, hij wilde vieren wat er gerealiseerd is in zijn tijd als minister-president. Protesten vonden plaats in Les Cayes, Gonaïves, Port-au-Prince, Hinche, Port-de-Paix, Cap Haïtien, Jérémie, Miragoâne. Overal in het land wordt het vertrek van minister president Ariel Henry geëist. Dit ging gepaard met plundering, brandstichting en schietpartijen.

In Jérémie zijn scholen, overheidskantoren, banken en ondernemingen het grootste deel van januari en februari gesloten geweest wegens protesten. Drie mensen werden doodgeschoten. Een bank werd in brand gestoken. Guy Philippe speelde een rol in het aanmoedigen van de bevolking tot burgerlijke ongehoorzaamheid. Hij is het land rondgereisd, roept op tot protesten tegen de regering en vraagt steun voor een revolutie. In Cap Haïtien doet voormalig senator Jean Charles Moïse een soortgelijke oproep.

Ook in Les Cayes werden scholen gesloten. Brandende autobanden belemmerden de doorgang in La Fièvre, Pestel. Het kruispunt bij de afslag naar Pestel was volledig geblokkeerd (Kafou Zaboka). Geen auto noch motor kon langs Mariani richting het zuiden, aangezien de weg volledig was geblokkeerd. Ook in Port-au-Prince zelf zijn vele wegblokkades. De twee maatschappijen die binnenlandse vluchten organiseren, worden ervan beschuldigd dat ze geld verdienen ten koste van de bevolking, dat het in hun belang is dat de wegen geblokkeerd zijn en blijven.

Om de risico’s van het reizen over de weg te ontlopen, nemen mensen de boot. Maar ook 70 passagiers van een boot die het parcours Port-au-Prince – Pestel aflegde werden ontvoerd. Onder hen bevond zich de directeur van een school in Pestel met wie wordt samengewerkt, kinderen van families voor wie huizen en waterreservoirs worden gebouwd en ook diverse gemeenteleden van de kerk in La Fièvre, waar ik meermalen de diensten heb bijgewoond. Zes dagen later werden ze vrijgelaten.

In Ouanaminthe werd het gebouw van het Nationale Kantoor van Verzekering voor pensioenen aangevallen en geplunderd. Er is een toename in ontvoeringen bij Port-de-Paix. Eerst zes katholieke zusters ontvoerd, toen zes katholieke broeders. Het politiebureau van Saint Michel de l’Attalaye is aangevallen en verschillende gevangenen zijn ontsnapt. Acties gericht op de bevolking gaan door in Artibonite. Passagiers van een busje werden gedood langs Route Nationale 1. Er vielen negen doden en acht gewonden in een bus tussen Port-au-Prince en Mirebalais, bij Morne-à-Cabris, bij een schietpartij door een bende. Twee personen werden gedood en drie vrachtauto’s in brand gestoken door een bende bij Liancourt.

Ook Pernier is het toneel geworden van bendegeweld. Dat is de omgeving waar ik mijn eerste maand in Haïti doorbracht, in de bergen boven Port-au-Prince. Solino, een wijk bij Delmas, werd verscheidene malen door bendes aangevallen de afgelopen maand. Hetzelfde gebeurde in La Saline. In Carrefour zijn meer dan 100 scholen al sinds november gesloten wegens bendegeweld, met name nabij Mariani. Volgens het Wereld Voedsel Programma heeft dit ook een impact op voedselveiligheid. De prijzen van voedselproducten in het zuiden van het land zijn toegenomen als gevolg van beperkt aanbod. IOM telde in december 310.000 ontheemden in het land. Tot en met januari zijn 138.000 Haïtianen in Amerika aangekomen als onderdeel van Biden z’n humanitaire programma.

De politie is slaags geraakt met Brigade de Sécurité des Aires Protégées (BSAP). BSAP is ingesteld door president Jovenel Moïse, maar minister president Ariel Henry wil van hen af. Nu wordt er zonder pardon op BSAP geschoten. Beide zijn instanties van de overheid. Dat tussen hen nu gevochten wordt, brengt weer een extra dimensie in de strijd.

Volgens World Prison Brief heeft Haïti de op 1 na grootste overbevolking in gevangenissen ter wereld, met 454% overbevolking. World Health Organization heeft Haïti op het hoogste niveau geplaatst van noodsituatie op het gebied van gezondheid. Ook is Haïti als nummer 173 van 180 landen geplaatst op de lijst van Corruptions Perceptions Index.

Het Hooggerechtshof van Nairobi heeft het besluit van de Keniaanse overheid geblokkeerd om militaire politie naar Haït te sturen. Volgens hen kan er geen politie buiten Kenia worden ingezet. Het sturen van een multinationale missie naar Haïti is daarom uitgesteld. De regering van Kenia is in hoger beroep gegaan. Om de missie alsnog mogelijk te maken, is op 1 maart een overeenkomst getekend door Kenia en Haïti voor bilaterale samenwerking op het gebied van politie en veiligheid.

Er kwamen eveneens diverse overlijdensberichten vanuit mijn persoonlijke omgeving. De broer van een bekende werd aangereden door een auto. Walson Oscar overleed plotseling. Op een avond had hij hoofdpijn en de volgende ochtend vroeg stierf hij. In december ben ik nog bij hem geweest. Meermalen heb ik bij hen gelogeerd. Hij laat een grote leegte achter. Dominee van de kerk in Lamontay nan Jil, voorzitter van de corporatie KRCLJ, directeur van de school. Naar het ziekenhuis gaan lukte niet, wegens wegblokkades. Een dochter van hem studeert verpleegkunde en belde een arts om bij hen thuis te komen.

Een buurjongen van 13 uit Kenscoff stierf. Ik heb zijn ouders gereden op hun trouwdag. Bij AGEHPMDNG stierf een vrouw omdat ze geen toegang had tot gezondheidszorg. Om dezelfde reden verloor de secretaresse haar baby, na de zwangerschap voldragen te hebben. Een lid van de kerk was ziek. Ze zijn vijf ziekenhuizen langs geweest, maar nergens werd ze ontvangen. Toen ze uiteindelijk werd opgenomen, moest ze aan de zuurstof, maar die raakte op. Doordat er geschoten werd, kon er geen nieuwe zuurstof gehaald worden. De producent van zuurstof heeft al aangegeven dat de productie eveneens bemoeilijkt wordt. Ze stierf, een jonge moeder.

Bij de bouw van een waterreservoir is een leider uit het dorp in het reservoir gevallen. Het dorp is niet per auto bereikbaar dus hij moest op een stuk plywood naar de weg gedragen worden. Eerst stabiliseren in de kliniek in Pestel, toen naar Les Cayes. De wegen waren echter geblokkeerd, dus het kostte veel moeite om door de blokkades te komen. Tot op heden weet men niet wat er met hem aan de hand is.

Elk nieuwsbericht weegt zwaar. En toch werd er carnaval gevierd.

In deze periode is de bouw van de school in Dos d’Âne zo goed als afgerond. De gebouwen zijn alleen nog niet geverfd, want verf was niet te krijgen noch te transporteren, wegens wegblokkades. Een lichtpuntje, deze school. Iemand zei tegen me: “Met meer scholen in het land, kunnen er meer kinderen onderwezen worden, zullen er minder lid worden van bendes en is er meer mogelijkheid tot verandering, een toekomst.” In januari zijn er eveneens opnieuw zaden verstrekt als lening aan boeren in Kenscoff. Dat zijn de positieve dingen.

De afgelopen tijd is Haïti regelmatig in het nieuws geweest in Nederland. Daardoor vragen mensen me vaker naar de situatie. Eerst werd er geschreven over de arrestatie van de vrouw van president Jovenel Moïse, wegens de moord op hem in 2021. Ze is niet gearresteerd maar wel in staat van beschuldiging gesteld. Inmiddels zijn in Amerika meerdere betrokkenen tot levenslange gevangenisstraf veroordeeld.

Indirect werd in Haïti het bericht ontvangen dat er in augustus 2025 pas verkiezingen zullen plaatsvinden. De minister president heeft dit niet rechtstreeks aan de bevolking medegedeeld, maar het bericht kwam binnen via andere hoogwaardigheidsbekleders in de Cariben die aanwezig waren bij een internationaal overleg. Na dit nieuws braken er opnieuw protesten uit. 29 februari was er op veel plaatsen in Port-au-Prince onrust. Overal klonken schoten. Politiebureaus werden aangevallen, agenten gedood. ‘Barbecue’, leider van een coalitie van bendes, heeft deze dag aangekondigd dat de strijd om de minister president en zijn overheid omver te werpen is begonnen. Daarbij heeft hij gedreigd dat het uitloopt op een burgeroorlog als Ariel Henry niet opstapt.

Internationale vluchten zijn tot op heden geannuleerd, nadat minstens drie vliegtuigen en het gebouw waarin zich de aankomst- en vertrekhallen bevinden, geraakt waren door schoten. Het vliegveld wordt bedreigd omdat Ariel Henry momenteel in het buitenland verblijft en men wil voorkomen dat hij terugkeert naar Haïti. Een deel van de haven van Port-au-Prince is eveneens in handen van bendes gevallen.

De faculteit van landbouwkunde en diergeneeskunde werd overgenomen door bendeleden, die studenten gijzelden. Het grootste ziekenhuis van het land heeft moeten sluiten, evenals diverse andere ziekenhuizen. Zelfs scholen en ziekenhuizen worden aangevallen en geplunderd. De gevangenis in Port-au-Prince is beschoten. Een drone is gebruikt om de aanwezigheid van agenten te controleren. Hoe het precies in z’n werk is gegaan is onduidelijk, maar vrijwel alle cellen zijn open gezet. Van de 3.798 gevangenen bleven er slechts 98 achter. Een onbekend aantal mensen is gedood. Een journalist zei 30 lichamen geteld te hebben. Ook de gevangenis in Croix-des-Bouquets is aangevallen. Alle 1.033 gevangenen zijn ontsnapt. Bendeleiders zijn bevrijd.

Politiebureaus in Leogane, Delmas 3, Cabaret, Croix-des-Bouquets, Morne-à-Cabris en elders zijn in brand gestoken. Een bank (BNC) en ondernemingen zijn geplunderd. MOD super center is vernield. MSC Plus is aangevallen, een bouwmarkt waar ik regelmatig kwam en waar een bekende werkt. 24 auto’s zijn gestolen bij SunAuto. Het kantoor van OAVCT (voor verzekeringen van auto’s) in Tabarre is in brand gestoken. Zelfs de basis van het korps voor wetshandhaving (CIMO) is aangevallen. Ook het stadium in de stad is vernield (Sylvio Cator).

Croix-des-Bouquets is volledig in handen van bendeleden. Nadat zowel het politiebureau als het gerechtshof in brand zijn gestoken, is een oneindige hoeveelheid aan overheidsgebouwen en privé ondernemingen geplunderd dan wel in brand gestoken. Drie banken zijn aangevallen en geplunderd.

Een oude bekende, een dominee, is verdreven uit zijn huis. Bendeleden hebben het in beslag genomen. Zonder ook maar iets mee te kunnen nemen, heeft hij moeten vluchten. Aangezien velen hem kennen, houdt hij zich verborgen. Onvoorstelbaar hoezeer het leven is veranderd.

Communicatielijnen vallen uit, waardoor het moeilijk is om mensen te bellen. De noodtoestand is uitgeroepen en er is een avondklok ingesteld. Iedereen lijkt met elkaar in gevecht te zijn; bendeleden, de bevolking, de politie. De politie greep in bij protesten van burgers om het vertrek van de minister president te eisen. Daarop keerde de bevolking zich tegen de politie en juichte het toe dat bendes agenten doodden. Politieagenten rouwen om de dood van hun collega’s.

De schaarste wordt steeds meer merkbaar. Benzinepompen hebben geen brandstof. Drinkwater kan niet geproduceerd of getransporteerd worden. Eten kan niet naar de markten. Propaangas is niet verkrijgbaar (om eten te koken). Met de schaarste stijgen de prijzen. Tegelijk gaat er nieuws rond dat er een kankerverwekkende stof zit in de uit Amerika geïmporteerde rijst.

Meer en meer mensen vluchten voor het bendegeweld. Er zijn mensen binnengedrongen in het Ministerie van Communicatie, het Ministerie van Landbouw en het Ministerie van Onderwijs. Verdreven uit hun eigen woningen, zoeken ze toevlucht tot overheidsgebouwen. Het archief van het Ministerie van Onderwijs is geplunderd. Het Ministerie van Onderwijs vreest dat de dossiers van vele leerlingen verloren zijn gegaan.

Mensen verlaten de stad, gaan terug naar hun geboorteplaats, waaronder Pestel. Daar verkeren echter de meeste huizen nog steeds in slechte staat, na de orkaan van 2016 en de aardbeving van 2021. De kinderen zijn niet gewend aan het leven op het platteland, de ouders hebben geen werk of inkomen.

Mijn collega’s en vrienden hebben slapeloze nachten, worden letterlijk ziek van de situatie, maken zich zorgen over hun land, hun families. Toch werken ze door, blijven zich inzetten. Iemand zegt: “We vluchten, maar weten niet waar naartoe, omdat de aanvallen vermeerderen. Het is verschrikkelijk. Het is zo, zo moeilijk. Het is alsof ze een einde willen maken aan de stad, aan het land. Overal wordt vernield. Al zijn we vaak slachtoffer van natuurrampen, wij zelf als volk maken een einde aan de rest. Het is nog een lange weg om uit de armoede te komen. Het is een trieste, moeilijke situatie.” Blijf bidden voor Haïti, zegt iemand anders, dat de situatie verandert. Dat doe ik dagelijks, maar soms weet ik niet meer wat te zeggen.