Hoeveel kan een land hebben

We zitten al bijna op de helft van het jaar 2020 en tot nu toe is het een bizar jaar geweest waarvan elke dag in het teken van COVID-19 heeft gestaan. Sinds half mei is het aantal geregistreerde gevallen in Haïti sneller toegenomen, wat deels te maken heeft met een toegenomen testcapaciteit. Desondanks ligt het aantal werkelijke gevallen vermoedelijk een stuk hoger dan het aantal bevestigde gevallen. In het hele land zijn slechts 10 locaties waar getest kan worden. Hiervan zijn er zes in het Westen, drie in Centre en één in het Noorden. Dat wil zeggen dat 7 van de 10 provincies geen testmogelijkheid hebben. Gezien het gebrekkige transport, de lange reistijden en het risico verbonden aan reizen, is de kans klein dat mensen naar een ander deel van het land reizen om zich te laten testen. Momenteel sterven er veel mensen aan een ‘ongemak’, wat coronavirus zonder diagnose lijkt te zijn. Men is nu ook bang om voor reguliere zorg naar het ziekenhuis te gaan. Bang om juist daar coronavirus op te lopen. Maar ook bang wegens verhalen die de ronde doen. Men wil geen behandelcentrum voor coronavirus in de buurt hebben, opnieuw uit angst voor besmetting. Omwonenden verbranden gebouwen die aangewezen worden als behandelcentrum.

Latijns Amerika is nu het epicentrum van coronavirus. De noodsituatie is hier in Haïti verlengd tot 20 juli. Tot 20 mei waren samenkomsten van meer dan 10 personen verboden. Nu is dat 5 personen. Winkels en banken hebben aangepaste openingstijden. De kortere tijden leiden tot langere rijen. Bovendien zijn er in de afgelopen weken diverse vestigingen van banken, autohandels, televisie, waterbedrijf en andere zaken gesloten vanwege bevestigde coronagevallen onder hun personeel. Mondkapjes zijn verplicht maar lang niet iedereen heeft mondkapjes. Ik zag iemand met eigengemaakte gezichtsbescherming bestaande uit een opengeknipte plastic gallon. De grenzen blijven dicht, maar Amerika blijft vliegtuigen met gedeporteerden sturen, die vervolgens op kosten van de Haïtiaanse overheid twee weken in quarantaine in een hotel moeten verblijven. Dit terwijl de overheid niet in staat is om Haïtianen die in het buitenland gestrand zijn sinds het sluiten van de grenzen te repatriëren.

Het kwam deze maand opeens erg dichtbij toen de administrator van Service Chrétien d’Haïti plotseling overleed. Dit is een partnerorganisatie van Church World Service die in 1954 is opgericht door CWS. Toen ik net bij CWS werkte, deelden we een kantoor. Hoewel er geen tijd was om een coronatest te doen, wijzen alle symptomen op coronavirus. Dat is een ander probleem; als mensen al bij een ziekenhuis komen, kan het nog dagen duren voordat ze getest worden. Sommige zijn tegen die tijd al overleden. Er is een telefoonnummer in leven geroepen voor mensen die vermoeden dat ze coronavirus hebben, maar daar wordt vaak niet opgenomen. We woonden de begrafenisdienst van de administrator online bij, hoewel de verbinding zo slecht was dat de ceremonie nauwelijks te verstaan was. Een onwerkelijke manier om afscheid van iemand te nemen.

Een vriend moest op dezelfde manier afscheid nemen van zijn moeder, die begin maart voor twee weken naar Amerika was vertrokken om haar zoon en dochter te bezoeken die daar wonen. Voordat de twee weken voorbij waren, werden alle vluchten geannuleerd. De stress werd haar teveel, haar bloedsuiker raakte in de war en ze stierf. Vertrokken voor twee weken om nooit meer thuis te komen. Verschrikkelijk.

Tot op heden zijn er mensen die niet geloven dat er coronavirus is of dat ze het zelf hebben. Patiënten vluchten weg uit ziekenhuizen, familieleden halen lichamen van overledenen op en weigeren te accepteren dat ze aan coronavirus zijn overleden. Onze partnerorganisatie GRADAID moest twee weken uit voorzorg het kantoor sluiten omdat er een grootschalige nachtwake en begrafenis was gehouden voor iemand overleden aan coronavirus. Men blijft de overheid wantrouwen en dus ook de informatie die gedeeld wordt over coronavirus. De overheid heeft organisaties gevraagd om coronaplannen te delen met het Ministerie van Planning. Daarvoor hebben ze een emailadres opgegeven dat niet in werking is en een telefoonnumer waar niet wordt opgenomen.

Ik woon in een dorp waar men leeft van de landbouw. Dit dorp ligt in de bergen, op zo’n 1500 meter boven zeeniveau. Het klimaat is geschikt voor het produceren van groentes zoals rode biet, wortels, sla, kool, uien en prei. Voorheen was mei hier regenmaand. Maar ook hier wijzigen de seizoenen. Wegens het uitblijven van regen (op een paar dagen in juni na) hebben boeren niet kunnen planten, of zijn hun zaden verdroogd in de grond. Nu moeten ze wachten tot het volgende seizoen dat begint in augustus/september. De waterstroom in een ravijn hier in de buurt is zodanig afgenomen dat het lang duurt om een emmer water te vullen. Mensen komen van ver om hier hun water te halen, ook om te drinken. Ik heb een waterreservoir bij huis, waar regenwater in opgevangen wordt en heb dus niets te klagen (afgezien van het feit dat er zo nu en dan een verdwaalde kikker in de badkamer of elders in huis belandt). Als het eindelijk regent, ligt de straat algauw vol afval en stenen die meegesleept worden. Mensen gooien hun afval op straat, zodat de regen het meeneemt, maar niet denkend aan de gevolgen van verstopte afvoerkanalen. Elke keer als het regent, blokkeren de wegen.

Alsof dat allemaal nog niet genoeg is, blijft de gourde (de nationale munteenheid) waarde verliezen. Op 19 maart, de dag dat de eerste gevallen van coronavirus hier geconstateerd werden, wisselden we een dollar voor 95 gourdes. Nu is dat 115 gourdes. Aangezien in Haïti zowel in gourdes als in dollars verkocht wordt, betekent dit dat men steeds meer gourdes nodig heeft om dollars te kopen. De meeste mensen krijgen hun salaris uitbetaald in gourdes. De koopkracht blijft daardoor dalen en prijzen blijven stijgen. Ook ontvoeringen gaan door. Dat kwam de afgelopen periode ook dichtbij, toen een oud-collega van mijn tijd bij MCC ontvoerd werd. Hij is meer dan een week vastgehouden. Telkens werd er meer losgeld gevraagd. Uiteindelijk is hij vrijgelaten, lichamelijk in orde, maar mentaal getraumatiseerd.

Nu is er weer een tekort aan benzine, wat leidt tot lange rijen bij de weinige pompen waar benzine verkrijgbaar is. Grote groepen mensen bijeen dus, geruzie, gevecht, mensen die elkaars motor in brand steken. Maar ook invallen bij mensen thuis.

In deze periode zijn we ongeveer eens per week op kantoor, waarbij we Roseline ophalen en wegbrengen om te voorkomen dat ze met openbaar vervoer/taptap reist. Als ik op die dagen door Fermathe rij, constateer ik dat de markt nog net zo druk en levendig is als voorheen. Ik moet me nog steeds toeterend een weg banen tussen de mensen, de koopwaar en de manden. Sinds maart hebben we slechts één gesprek ‘in levende lijve’ gevoerd op kantoor, met de directeur van SKDE die laatst op bezoek kwam voor een gesprek ter voorbereiding op een audit die uitgevoerd zal worden omtrent al het werk verricht na orkaan Matthew.

Ik lees over mensen in Nederland en elders die zich thuis vervelen. Hier is geen elektriciteit, nog minder dan normaal, er zijn geen spelletjes, anders dan domino of kaarten, als dat er al is, er is weinig afleiding of vermaak. Online onderwijs is geen optie gezien de afwezigheid van of gebrekkige toegang tot zowel elektriciteit als internet. Kinderen zitten thuis. Hun schooljaar was in december begonnen wegens de politieke onrust van september tot november en het is in maart geëindigd, wegens coronavirus. Eens per jaar wordt er in Haïti een boekenmarkt georganiseerd, in een poging om lectuur te promoten, aangezien er maar weinig gelezen wordt en weinig families thuis beschikken over boeken. Ook scholen hebben weinig boeken en bibliotheken zijn er niet of nauwelijks. Aangezien de ‘fysieke’ boekenmarkt dit jaar niet door kan gaan, is de markt (‘livres en folie’) voor het eerst online gehouden. Hoewel dit natuurlijk maar voor een beperkt aantal mensen beschikbaar is, is het toch een mooie manier om lectuur te promoten. Tijdens deze markt worden de boeken met korting aangeboden. Vooral nu mensen zoveel thuis zitten is het mooi als lezen gestimuleerd kan worden.

Dankzij eigen fondsen van Church World Service en een gift van Growing Hope Globally hebben we een eerste bijdrage kunnen schenken aan drie organisaties in het Noordwesten om emmers, zeep, chloor en sanitiser te verstrekken aan gezinnen. Tegelijk hebben we de afgelopen periode hard gewerkt aan een plan om hulp te bieden in deze periode van COVID-19, die al bestaande problemen verergert. Deze plannen bestaan onder meer uit het opzetten van lokale productie van zeep en sanitiser, het installeren van watertonnen op strategische posities om handen te kunnen wassen, het verstrekken van gewassen met een korte tijdsduur die na een maand of drie geoogst kunnnen worden, maar ook het verstrekken van voedsel aan gezinnen die honger lijden. Dit plan is inmiddels ingediend bij ACT Alliance, waar CWS lid van is. Veel gesprekken dus in de afgelopen periode met andere leden van ACT Alliance in Haïti en ook in de Dominicaanse Republiek en Cuba. Dit keer hebben we namelijk een plan ingediend namens het Caribisch gebied, met organisaties uit Cuba, de Dominicaanse Republiek en Haïti. Daarvoor wordt nu financiering gezocht. Ook in andere landen doet CWS mee aan de plannen van ACT Alliance, waarvoor we in gesprek gingen met collega’s uit Amerika, Kenia, Bosnië en Herzegovina, Thailand, Guatemala en Argentinië. Bedrijven zien hun winst omlaag gaan en ook hulpverleningsorganisaties hebben minder inkomsten, terwijl er juist meer geld nodig is nu.

Alle bijeenkomsten vinden online plaats. Zo was er een algemene vergadering van CLIO, netwerk van nationale en internationale organisaties. We zijn in gesprek met Avina, CESAL en América Solidaria om te kijken hoe er meer gecommuniceerd kan worden over en zichtbaarheid gegeven aan Haïti in Latijns Amerika. Ik sprak met een collega die in Washington DC werkt aan lobbyen over klimaatverandering. Samen met de drie partnerorganisaties in het Noordwesten hebben we een artikel opgesteld over het belang van kleinschalige boeren. We hebben bijgedragen aan een artikel over klimaatverandering (https://medium.com/@cws_global/america-can-and-must-better-prepare-for-future-disasters-3d2b72fe99a9) en een artikel van donateur Week of Compassion over het werk van GRADAID (https://www.weekofcompassion.org/stories/fish-for-today-hope-for-tomorrow). We hebben verslagen geschreven over het werk verricht met GRADAID en AGEHPMDNG in het Noordwesten in het afgelopen half jaar en ingediend bij donateur Growing Hope Globally. Beide organisaties hebben enquêtes verricht aan de start van de samenwerking, die een bron van interessante informatie hebben opgeleverd.

Het jaarverslag van al het werk verricht door CWS en partners in Haïti in 2019 is afgerond en verstrekt. Er vinden gesprekken plaats met collega’s van fondsenwerving in Amerika, specifiek op het gebied van kinderrechten. We spraken met Faith to Action Initiative over deinstitutionalisering. Zij hebben veel materialen gepubliceerd over deinstitutionalisering en helpen in de transitie van tehuizen naar familiesteun. Kerken zijn daarin een belangrijke en effectieve partij. Ze bieden alternatieven aan voor kerken om hulp te bieden aan families in plaats van kindertehuizen, zodat gezinnen bij elkaar kunnen blijven. Ook wordt er een alternatief gezocht voor kerkgroepen die in vakanties bij weeshuizen gaan ‘helpen’, ook wel ‘weeshuis toerisme’ genoemd. Het is belangrijk om kerken in die zin te onderwijzen. In de woorden van Faith to Action: mensen denken dat er een probleem is van wezen dat opgelost moet worden met weeshuizen, in plaats van met families.

Ik sprak met collega’s Luciano en Patrick over kinderrechten in Haïti. We dachten na over de voorzetting van ons werk en bespraken plannen die we hebben ontvangen van andere organisaties. Sport, pleeggezinnen, reïtegratie in biologische families, ondersteuning aan de scholen die we gebouwd hebben, training over kinderrechten, wat heeft de jeugd nodig om in hun dorpen te blijven. De 3-jarige dochter van Luciano kwam om het hoekje kijken en even later kreeg hij zijn zoon van drie maanden op schoot. Aan het eind van het gesprek kwam ook de 1- jarige zoon van Patrick erbij. We hadden het tenslotte over kinderen, dus daar horen kinderen bij!

In het kader van Internationale Dag tegen Kinderarbeid hield Lumos een webinar over mensenhandel, onder meer kinderhandel in kindertehuizen/weeshuizen en kinderen die voor huishoudelijk werk gebruikt worden (restavèk). Edwidge Danticat, een bekend Amerikaans-Haïtiaans schrijfster, sprak in een ander webinar over haar ervaring om te emigreren van Haïti naar Amerika en over racisme, dat nu opeens veel in het nieuws is.

Tevens veel contact met andere landen in deze periode. In september vorig jaar heb ik deelgenomen aan een training over Sphere (standaarden voor humanitaire hulp). Gesprekken blijven gaande met de deelnemers uit diverse landen in Centraal Amerika en het Caribisch gebied. Aangezien die training gericht was op noodsituaties en crises en we ons nu in een crisis bevinden, bekijken we hoe we hier het beste op kunnen reageren. We spreken over de actuele situaties in de landen waar we ons bevinden. We constateren gelijksoortige problemen met stigma, een leugenachtige overheid, mensen die niet thuis kunnen blijven omdat ze moeten overleven, problemen met gezondheidszorg, droogte, weinig toegang tot water, eten en medicijnen. We spreken over psychosociale hulpverlening en ook een toename in geweld gericht op vrouwen (huiselijk geweld) nu meer mensen thuis zitten. Ook bekijken we hoe de Sphere standaarden toegepast kunnen worden in het kader van COVID-19 en hoe het risico van toekomstige rampen verminderd kan worden, vooral nu 1 juni het orkaanseizoen weer is begonnen. Dat werd gelijk ingeleid met tropische storm Amanda die overstromingen veroorzaakte in vooral El Salvador, een van de landen van de Sphere groep. En dit temidden van COVID-19.

Vanuit Argentinië biedt een psycholoog online hulpverlening aan partnerorganisaties van CWS in Paraguay, Argentinië en Bolivia. Ze hield ook een sessie over leiding en zorg voor teams in de context van noodsituaties, voor partner organisaties uit Guatemala, de Dominicaanse Republiek, Mexico, Chili, Argentinië, Brazilië, Uruguay en Haïti. Collega’s in Argentinië zitten al sinds maart in quarantaine, drie maanden lang.

Begin dit jaar hebben we een gift ontvangen van de kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen (mormoonse kerk). Dit is een wereldwijd programma, waarbij schapen, varkens, kippen en zoete aardappelen verstrekt worden in Afrika, Azië, Europa en Latijns Amerika. We hadden een gesprek met collega’s uit Kenia, Myanmar, Thailand, Cambodia, Vietnam, Argentinië, Guatemala en Bosnië en Herzegovina. Sommige landen hebben al training en dieren kunnen verschaffen, maar in andere landen zijn de restricties vanwege COVID-19 te beperkend om hier al mee te kunnen beginnen. Dit geldt ook voor Haïti.

In de Bahamas duurt onze samenwerking met IOM (International Organisation for Migration) voort. Er is videomateriaal ontworpen in het Engels en Creools omtrent COVID-19, mentale hulpverlening, huiselijk geweld, trauma, solidariteit en ook wordt er gekeken hoe er hulp geboden kan worden aan migranten om documenten op orde te brengen. Ook met IOM spraken we over voorbereiding op het nieuwe orkaanseizoen. Migranten hebben geen goede huizen noch sanitair. Er zijn 30 Haïtiaanse gemeenschappen op 6 eilanden. Woningbouw in de Bahamas is gebonden aan stricte regels en duur, waardoor er tot nu toe nog weinig tot geen herbouw is verricht sinds orkaan Dorian. Abaco eiland is nog steeds vernield. Migranten verbleven in kerken maar die gaan nu dicht. Zo sluit deze maand een kerk met 80 ‘bewoners’, die nergens naartoe kunnen.

Verder hebben we na een maand bellen, mailen en bezoeken aan de bank eindelijk een simpel probleem weten op te lossen dat in 2 dagen opgelost zou moeten worden. En nu kunnen we het proces nog een keer beginnen omdat er weer iets anders is misgegaan. Maar voorlopig gaan we liever nog even niet naar de bank, gezien de besmettingen daar.

Updates met samenwerkingsverbanden gaan door, waaronder InterAction. OCHA (VN) houdt nog steeds tweewekelijkse updates over de coronasituatie, waarbij informatie gedeeld wordt door de VN en de Wereldgezondheidsorganisatie en waarbij vragen van hulpverleningsorganisaties worden beantwoord. Haiti Takes Root organiseerde een webinar met deelname van de Nationale Coördinatie van Voedselveiligheid over de toenemende voedselcrisis.

Temidden van dit alles is SUCO verhuisd, de organisatie waarmee we een kantoor deelden. Het is ons nog niet gelukt om een nieuwe mede-huurder te vinden en we dachten daarom zelf te moeten verhuizen. We hebben vier panden bezocht, om na afloop te horen te krijgen dat we voor de bezichtiging moesten betalen. Vreemd. Het lijkt er inmiddels op dat we toch kunnen blijven. Dat is een hele opluchting. We moesten wat spullen kopen die we voorheen deelden met SUCO. Alleen met mondkapje, na handen wassen en temperatuurmeting komen we de winkel in.

Thuis, op persoonlijk vlak, proberen we er ook voor elkaar te zijn. Toen mijn elektriciteitssysteem van zonnepaneel en accu’s het liet afweten, kwam een vriend het repareren zodat ik thuis kan blijven werken. Toen een buurvrouw eindelijk besloot om haar huisraad op te halen uit het huis waar ze sinds het overlijden van haar zoontje in december niet meer is geweest, ben ik met haar meegegaan zodat ze een auto had om de spullen te verhuizen. Een vriend belde en zei dat een buurman van hem sinds orkaan Matthew (oktober 2016) geen dak op zijn huis heeft en geen deur. Hij had tijdelijk elders verbleven maar is nu weer terug in zijn eigen huis, of wat er van over is. Aangezien het een paar dagen regende, verbleef de buurman met zijn kinderen in een huis dat CWS heeft gebouwd na orkaan Matthew. Het deed me erg goed om dat te horen, daar doen we het voor. Het doel van het telefoontje was ook om te kijken wat we voor de buurman konden doen. Deze vriend heeft zelf dagen dat hij niets te eten heeft, maar wil toch kijken wat hij voor zijn buurman kan doen. Er werden nog wat mensen opgetrommeld zodat de buurman hopelijk binnenkort weer een dak op zijn huis kan hebben.

De twee kittens van mijn poes hebben een nieuw onderkomen gevonden bij collega’s Roseline en Wisly. De jongen hebben zich al goed aangepast en rennen met de kinderen het huis door. Moeder poes heeft het er moeilijker mee en loopt al een week lang klaaglijk miauwend rond.

Eigenlijk zou ik in mei naar Nederland reizen om de trouwerij van vrienden bij te wonen. Maar geen reis en geen trouwerij. Eigenlijk zou ik met mijn vader en neven op de motor naar Noorwegen. Maar geen motorrit en geen Noorwegen. Jammer, maar niet iets waar ik me druk om kan maken als ik zie hoe de situatie om me heen van dag tot dag verslechtert, hoe de honger toeneemt, hoe de gezondheidszorg niet opgewassen is tegen coronavirus. Elke keer als we denken dat het niet erger kan, gebeurt er iets dat de situatie nog meer verergert. Maar er zijn grenzen. Zoals ik me ook afvroeg in een interview met het Friesch Dagblad: hoeveel kan een land hebben? (https://frieschdagblad.nl/2020/6/15/in-haiti-is-het-kiezen-tussen-honger-en-het-risico-op-corona?fbclid=IwAR2Q4g_c1_lSrtYVE3gufgdbGKVvby6eKKb-AelepDZBcLFUYBQOSRD_yxQ)