Ede difisil (helpen is moeilijk)

Leven in Haïti is een intensief leerproces. Ik leer dat niets vanzelfsprekend is. Elektriciteit niet, drinkwater niet, stromend water niet, schoon water niet, naar school gaan niet, een baan hebben niet, naar de dokter gaan niet, een dokter of school in de buurt hebben niet, wegen niet, geld niet, vriendschap niet. Ik waardeer enorm wat ik hier leer, alhoewel het soms moeilijke lessen zijn. Ik waardeer de mensen om me heen. Ik kan blij worden van licht en water.
Deze weken staat er een doos op kantoor, waarin we kleine cadeautjes of een opbeurende tekst of geschreven woorden kunnen achterlaten voor elkaar. Het is bijzonder om te zien hoe opgetogen mensen zijn, hoe er een gezellige en geheimzinnige sfeer ontstaat, hoe de een de ander probeert te ‘verwennen’. Het zijn maar kleine dingen; een banaan, een pakje crackers, een pen, een snoepje. En toch, dat denken aan, dat betekent veel. Het is genieten om de enthousiaste kreten te horen van mensen die een cadeautje vinden in de doos. Liefhebben en liefgehad worden, waarderen en gewaardeerd worden; wie heeft het niet nodig, wie doe het niet wat. Soms haal ik de kinderen van vrienden van school; 3 peuters. Hun enthousiaste geroep als ze me aan zien komen is ook als een cadeau. Kinderen zijn een geschenk, een cadeau, mensen afhankelijk van volwassenen. Het is moeilijk om kinderen op straat te zien; auto’s wassen, bedelen, water halen, niet naar school gaan, ziek zijn. Zoveel problemen, zoveel onrecht. Défi Michée kreeg bezoek van een aantal mensen die kwamen praten over restavèk kinderen; kinderen, vaak afkomstig van het platteland, die bij een gezin in de stad wonen, waar ze zogenaamd een beter leven zouden krijgen, maar in werkelijkheid als huishoudelijke hulp worden gebruikt. Vroeg opstaan, alle klussen in huis doen, schoonmaken, eten koken, zelf niet genoeg eten krijgen, water halen, als laatste naar bed gaan, niet naar school.
Ontwikkelingswerk is complex. Helpen is moeilijk. Er is zoveel te doen, maar tegelijk is het zo moeilijk om iets substantieels te doen, om te weten waar te beginnen, om echt een verandering te weeg te brengen. Het is een lange termijn proces, niet iets waarvan je op korte termijn resultaten ziet. Het kan zo overweldigend zijn, zoveel ellende. Niets is vanzelfsprekend. Ik ben inmiddels in alle 10 departementen van Haïti geweest, maar de meeste Haïtianen zelf komen niet veel verder dan hun directe woonomgeving. Ik zit te piekeren over de invulling van mijn werk, terwijl degene met wie ik zit te praten niet eens zijn middelbare school af heeft kunnen maken en geen werk heeft en ook geen zicht op, zonder opleiding. Het leven is mooi, het leven is ingewikkeld.

Zondags ga ik meestal naar een van twee kerken die ik beide als mijn ‘basis’ hier beschouw. Daarnaast houden we nog steeds regelmatig diensten bij elkaar thuis, evenals op het werk. In de weken voor kerst houden we elke zondagavond een adventsdienst, over thema’s als hoop en vreugde. Op zondag breng ik graag de dag door bij vrienden, bij wie ik gelukkig van harte welkom ben. We eten samen, of koken samen, zitten gewoon wat te praten, ik lees de kinderbijbel met de kinderen; een rustige zondag dus in een gezinsleven.
Soms zijn er ook activiteiten op zondag, een dag die hier anders wordt ingevuld dan in Nederland. Zo heb ik laatst een activiteit bijgewoond van JUPED, een partnerorganisatie van MCC. Ze hadden ons uitgenodigd voor een samenzijn over geweld tegen vrouwen. Het programma bestond uit een tentoonstelling, een korte filmvertoning en een debat. De verhalen stemmen je niet bepaald vrolijk. De activiteit vond plaats in een school. Een klein gebouw van betonblokken, met golfplaten dak. Het werd donker, dus moest er via een generator licht verzorgd worden. Ik zat op een houten schoolbank tussen twee collega’s in en dacht aan de basisschool waar ik op heb gezeten. Zoveel materialen, zoveel mogelijkheden waren daar in vergelijking met deze school.

Een van mijn collega’s mag vanwege epilepsie aanvallen een aantal maanden niet rijden. Ze had een vriendin uit Amerika op bezoek en wilde graag naar Desarmes, dus werd ik gevraagd om te rijden. Zo bracht ik weer twee dagen door in Desarmes, bij het MCC kantoor daar. ’s Ochtends gingen we naar de markt, wat voor mij nog steeds een redelijk overweldigende ervaring blijft. Luid geroep door elkaar, vele mensen bij elkaar, een heel gedrang, bieden, afdingen, graag duur aan buitenlanders willen verkopen, als buitenlanders er enorm uitsteken. Het fototoestel van de vriendin van m’n collega werd gestolen. Ze merkte het, waarop mijn collega achter de dief aanrende en zowaar het fototoestel terug wist te krijgen. ’s Avonds speelden we een zogenaamd Nederlands spel, alhoewel ik het niet kende; Dutch Blitz.

We leren van elkaars culturen, elkaars gewoontes. Wegens de aanwezigheid van diverse Amerikanen in het team, hebben we American Thanksgiving gevierd met een Colombiaans maal in Haïti. Multicultureel.

Niets is vanzelfsprekend. Ook transport niet. Laatst wilde ik op een zaterdag naar een winkel in het centrum van de stad, waar lokaal gemaakte producten verkocht worden. Het eerste deel legde ik per taptap af. Op een gegeven moment kwam er iets tegen de auto aan. Een auto die ons tegemoet kwam, verloor een wiel, het vloog er volledig af en hij belandde met z’n as op de grond. De rest van de rit dankten mijn medepassagiers God voor de goede afloop, daar op die berghelling. Het tweede deel van mijn rit ging per stadsbus. Dat is ook een ervaring op zich. Ze gaan heel efficiënt om met de ruimte; de bus wordt volledig opgevuld, van achteren naar voren, van links naar rechts. Uitklapbare stoeltjes vullen het gangpad, zodat er totaal geen loopruimte overblijft. Ik had het geluk dat ik bij de deuropening zat, hoewel dat wel betekende dat mijn knieën achterin de benen staken van degenen die daar stonden. Doordat de bus zo volgepakt was, kon ik slecht zien waar we waren. Uiteindelijk dus iets verder moeten lopen dan de bedoeling was, maar goed. Reizen duurt lang hier, dat is duidelijk.

Afgelopen zaterdag mocht ik van een mooi moment getuige zijn; een trouwerij. Dit keer werd de (katholieke) kerkdienst gevolgd door een receptie. Zowel de bruid als de bruidegom waren te laat, dus de dienst begon wat later dan gepland. Na afloop reden we luid toeterend, met knipperlichten aan, achter elkaar aan naar de locatie van de receptie. Ik werd heen en weer geslingerd achterin de trouwauto die de stoet leidde. Het bruidsmeisje dat tegenover me zat, had net zo’n grote lach op haar gezicht als ik. Dat was me het ritje wel weer. De receptie werd gehouden op een locatie in Meyot, niet ver bij mijn huis vandaan. Zo leer je je buurt nog eens wat beter kennen. Het is een mooie locatie. We zaten aan tafels buiten op het gras. Sowieso al bijzonder; gras. Het voordeel van een receptie is dat er sprekers aan het woord kunnen komen. Altijd leuk om wat achtergrond verhalen te horen van het bruidspaar. Er werd zelfs nog gedanst door het bruidspaar, op muziek van aanwezige saxofonisten en gitaristen. Een mooie dag, al met al.

Op het werk ben ik intussen nog steeds bezig met de aanvraag van hulpmaterialen. Dit doe ik nu samen met een collega. De aanvraag was naar Amerika verstuurd, waarop er weer wat nieuwe vragen zijn gekomen. Daarom hebben we opnieuw een bezoek afgelegd aan onze partner organisaties. Onderweg, ergens op een onverhard, smal pad omgeven door betonblokken woningen, kwam er plotseling rook onder de motorkap vandaan. Er bleken vlammen ontstaan te zijn doordat er vloeistof uit de accu gelopen was. Een paar dagen eerder al stonden we stil met een lege accu in een andere auto. Blijft vol verrassingen zo. Verder vervul ik nog steeds mijn rol als bibliothecaris en blijf ik verslagen schrijven en documenten vertalen. Eens in de zoveel maanden woon ik een vergadering bij over strategieën voor transformatie. Voor Défi Michée is er een nieuw fiscaal jaar begonnen in november. Het nieuwe budget en plan evenals het verslag van afgelopen jaar moesten dus besproken worden met het bestuur. Financiën zijn zeer beperkt voor het nieuwe jaar, dus activiteiten zijn eveneens beperkt en moeten tegen zo laag mogelijke kosten worden uitgevoerd.

Deze week neem ik weer deel aan een seminar van Tearfund. Onderwerp is dit keer klimaatveranderingen, milieu ontwikkelingen, etc. Ik ben de enige dame onder de deelnemers en werd daarom prompt aangewezen om als eerste devotie te doen, over het thema van het seminar. Elke dag beginnen we zo met een korte overdenking, gebed en zang. Ook ben ik benoemd als cameraman. Wat blijkt; de Nederlandse overheid financiert de Britse organisatie Tearfund om deze training te geven in Haïti, waar het vervolgens gefilmd wordt door een Nederlander (ik dus). De wereld is weer klein. Als onderdeel van het seminar zijn we de theorie in de praktijk gaan brengen. Daarvoor togen we met z’n allen naar Cabaret, een plaats een uur rijden ten noorden van Port-au-Prince. We verdeelden ons in drie groepen om elk in een kerk samen te komen met enkele bewoners van de gemeenschap, met wie we spraken over het klimaat, over klimaatveranderingen, over natuurrampen, over droogte, regenperiodes, oogsten, etc. Hoewel het ging om objectieve informatie, kwamen er weer vele verhalen naar voren van mensen die huizen zijn kwijtgeraakt, van drinkwater dat niet of nauwelijks verkrijgbaar is waardoor men gedwongen is om rivierwater te drinken, van afhankelijkheid van internationale organisaties. We haalden de derde groep op, die in een dorpje buiten Cabaret was, waar afstammelingen van Polynesiërs wonen. De bus hobbelde langs een rivier, die vorig jaar na de orkanen de plaats heeft overstroomd. Die staken we te voet over, via stenen en een smalle ijzeren balk. Moeilijk voor te stellen dat deze nu rustige rivier zoveel vernieling teweeg heeft gebracht.

Het is inmiddels december, de laatste maand van het jaar alweer. De komende weken hoop ik samen met mijn ouders door te brengen, die op dit moment onderweg zijn van Nederland naar Haïti!