Jérémie, storm, werken en leren

Soms heb ik het gevoel dat er zoveel onuitspreekbare woorden zijn diep van binnen, die dingen van het leven zouden willen weergeven, maar die niet in concrete vorm naar buiten kunnen komen. Telkens weer schrijf ik woorden op deze website. Woorden die voor Nederlands sprekenden een betekenis hebben, of in ieder geval te begrijpen zijn. Woorden die zonder betekenis zijn voor mensen die een andere taal spreken. Doe ik Haïti eer aan door over het leven hier te schrijven? Een van mijn collega’s merkte laatst op dat hij dacht dat wij buitenlanders Haïti vergeten als we het land verlaten. Haïti heeft een onuitwisbare indruk op me gemaakt, het beïnvloedt me. Dat mag en kan ik niet vergeten.

Laatst bracht ik drie kinderen naar school. Het doet me altijd plezier om te zien hoe eigen ze met me zijn en ik voel me stiekem trots als ze enthousiast roepen: “Babay Margot, bon jounen!” Dag Margot, fijne dag! Daarna reed ik naar het vliegveld om een collega op te halen. En wie staat er daar voor me… Een van de mannen van de week ervoor, die me zijn telefoonnummer gegeven had…

De distributietruck die een ongeluk heeft gehad, staat inmiddels in de garage. De tweede distributietruck heeft heel solidair pech gekregen en staat nu dus ook stil. We hebben tijdelijk een derde truck ingehuurd, zodat de distributies door kunnen gaan. Er komen nog een aantal nieuwe containers het land in, met o.a. schoolpakketten. Dus we blijven bezig met distributieplannen, met verslagen van evaluatiebezoeken aan plaatsen die hulpgoederen hebben ontvangen, met dossiers, etc. Ook werken we aan een presentatie over het werk van MCC Haïti op het gebied van hulpgoederen. Dit ter voorbereiding voor een workshop die in oktober op het hoofdkantoor van MCC gehouden zal worden.

Op één dag twee feestelijke aangelegenheden. Dat zou positief moeten zijn. Zondagochtend ga ik naar een kerk in Meyot, op loopafstand. We gaan met Frantz mee die dag; zijn zus Ketty, z’n neefjes Dave en Woods en ikzelf. De kerk is ingestort tijdens de aardbeving en is min of meer herbouwd met golfplaten en zeildoeken. Het zweet breekt me uit, zo warm is het in de overvolle kerk onder de zeildoeken. Er wordt een kind gepresenteerd en opgedragen (in plaats van kinderdoop). Het kind is een maand of negen oud en heeft beide ouders verloren in de aardbeving. Zijn nieuwe familie draagt hem nu op. Wat zal er door hem heen gaan als hij op een dag te horen krijgt dat zijn biologische ouders zijn overleden tijdens die grote aardbeving van 12 januari 2010?
Diezelfde dag ga ik ’s middags mee naar een verlovingsceremonie. Wederzijdse ouders spreken een kort woord; de moeder van de man, de vader van de vrouw. Ze zijn emotioneel. Het zou een vrolijke aangelegenheid moeten zijn, maar er is een groot gemis door de afwezigheid van twee mensen; de vader van de man en de moeder van de vrouw zijn op 12 januari 2010 verpletterd onder ingestorte gebouwen. Tot op heden is het lichaam van de vader niet geborgen. Nog steeds ligt hij onder wat eens zijn huis was.
Die aardbeving die de aarde zo deed schudden, die heeft zoveel levens door elkaar heen geschud. Dit is en blijft een realiteit in de levens van het Haïtiaanse volk, elke dag opnieuw. Er is geen ontkomen aan.

We geven ons tiende seminar in het tiende en laatste departement van Haïti; Grande Anse, in het uiterste zuidwesten. Om kwart voor zes ’s ochtends vertrek ik uit Meyot, samen met een buurman en de moeder van mijn huisgenoten, die afkomstig zijn uit de buurt van Jérémie, onze bestemming. We halen mijn collega’s Alexis en Valéry op en verlaten de stad. Tegen de middag zijn we in Okay. Daarna is de weg onverhard. Bij het oversteken van de rivier Glas (ijs) voelen we even of het water inderdaad ijskoud is. Op het hele stuk van Okay naar Jérémie wordt flink aan de weg gewerkt. Hij wordt verbreed en geëgaliseerd. Aangezien de weg door de bergen loopt, wordt er dynamiet gebruikt om de rotsen weg te blazen. En zo staan we op een gegeven moment stil. Even later voelen we de aarde trillen en verschijnen er rookwolken; het dynamiet ontploft. Even een akelige herinnering aan de aardbeving. Waarom voelt het alsof de auto en de aarde nog trillen? We staan 3,5 uur stil en zien hoe er met drie bulldozers hard gewerkt wordt om de rotsen van de weg af te schuiven in het naastgelegen ravijn. Al met al rijden we pas om half acht ’s avonds de stad Jérémie in. Ik breng iedereen op zijn bestemming en parkeer zelf tegen negenen bij het hotel waar we verblijven (350 km en 15 uur later).
De volgende dag komen we bijeen op de bovenste verdieping van een kerk, vanwaar we een mooi uitzicht hebben over de stad Jérémie die gelegen is aan zee. De afgelopen tijd zijn we meerdere kanten van het land opgereden en overal komen we de oceaan tegen. Een eiland in de Caribische zee. Een mooi en bijzonder land.

Elke groep mensen en elke plaats waar we komen is anders. Hetzelfde onderwerp, maar overal andere reacties. Jérémie was niet eenvoudig. De deelnemers dachten meer in problemen dan in oplossingen en lachten als we het hadden over lobbyen bij de overheid. Wat lijk ik dan makkelijk praten te hebben als buitenlander. Het is niet mijn schuld, is de algemene reactie. Het is de overheid die haar verantwoordelijkheid niet neemt. Maar de minister president heeft die zelfde week tijdens een VN vergadering over de millenniumdoelen in New York een toespraak gegeven die kort samen te vatten is in ‘het is niet mijn schuld’. Als het niemand z’n schuld is en niemand z’n verantwoordelijkheid neemt om te proberen verandering teweeg te brengen, waar komen we dan? Al met al ook met deze ruim 35 deelnemers uit het hele departement weer een interessante twee dagen gehad. Heftige discussies, vele vragen, lange toespraken. En in de late middaguren een rondje door de stad. Jérémie is een vrij kleine stad. Vlakbij ligt een prachtig mooi strand, Anse d’Azur genaamd. Hét strand; wit zand, helder water, omringd door grotten en overzien vanaf een fort. En geen mens te bekennen. Terwijl wij in Jérémie waren, kregen we vanuit Port-au-Prince bericht dat er een heftige storm gewoed heeft. Die heeft weer veel vernieling teweeg gebracht. Bomen zijn omgewaaid, elektriciteitsmasten omgevallen, golfplaten daken weggevlogen, tenten vernield, en enkele tientallen mensen zijn overleden. Daklozen die hun zeildoeken dak verliezen. De ene verwoesting na de andere. Sindsdien is er geen stroom in de stad, doordat er zoveel bomen op elektriciteitsdraden zijn gevallen of masten zijn omgevallen. Er is een paar minuten stroom geweest, waarbij prompt een boom in de tuin van MCC vlam vatte, aangezien die in aanraking kwam met een hoogspanningskabel. Achter in de tuin zijn een aantal bomen gebroken en de grote tent die als opslag dient, is ook vernield.
’s Avonds kwam de regen en wind ook naar Jérémie, maar niet zo heftig als in de hoofdstad. Intussen bracht onze chauffeur de nacht weer eens door in z’n auto. De vele regen blokkeerde ook hem.
Ik ging op bezoek bij de ouders van drie van m’n huisgenoten, die in de buurt van Jérémie wonen. Er was een eigen kip geslacht, die ik voorgezet kreeg, evenals tomtom; een lokaal gerecht. De auto wordt volgeladen met groenten en vruchten die veel in Jérémie groeien. Ook ik had enkele van de plaatselijke specialiteiten bij me voor de collega’s. Op de terugweg naar Port-au-Prince stonden we opnieuw twee uur stil. Dit keer omdat men grond aan het weghalen was. Toen we eindelijk verder konden rijden, lag de grond op de hellingen naast ons nog zo los, dat er een kleine lawine ontstond en grote rotsblokken vlak achter ons op de weg vielen. We genoten van de prachtige natuur; het gebergte, de zee. Grande Anse heeft de meeste bebossing van het land. Het regent momenteel veel, als nasleep van de storm/orkaan. Daardoor was het waterpeil van een rivier die we moesten oversteken behoorlijk gestegen. De meeste bestuurders besloten maar liever over een afgesloten brug te rijden in plaats van door de inmiddels snel stromende rivier. Ook wij waagden ons over een grote bult zand en steen, hopend dat de brug niet al te veel problemen had of zou instorten. Uiteindelijk in de loop van de avond veilig en wel thuisgekomen. Daar was het tas uitpakken en tas inpakken, want de volgende dag kon ik me gelijk aansluiten bij een groep bezoekers, WAL team genaamd.

WAL staat voor ‘work and learn’, oftewel werken en leren. Zes Amerikanen zijn twee weken bij ons om samen te werken en te leren over en van Haïti. We werken bij een kerk in Croix-des-Bouquets aan toegankelijkheid voor gehandicapten. Er wordt een oprit gemaakt voor rolstoelen en een pad aangelegd naar de toiletten. In deze kerk worden elke maand activiteiten georganiseerd door Service Chrétien d’Haïti, een organisatie die werkt met gehandicapten. Dus er is met pikhouwelen en schoppen een fundering gegraven, beton gemixt en gestort (alles met de hand uiteraard), betonblokken geplaatst, etc. We hebben een leuke groep mensen. Behalve de 6 Amerikanen en mijzelf zijn er 7 heren uit de kerk. Het werk wordt aangestuurd door een aannemer. Uiteraard vraagt de communicatie tussen beide nationaliteiten nogal wat handen en voetenwerk, maar we proberen zoveel mogelijk te integreren. Het is een heel gecoördineer met de aannemer, aankoop van materialen, werkverschaffing, samenwerken tussen Haïtianen en Amerikanen, vertalen, maaltijden, enz, enz. Zelf ben ik regelmatig op pad om cement, betonblokken, ijzer en andere benodigdheden te kopen. De verschillende soorten en maten zijn niet overal verkrijgbaar en vragen soms wat zoekwerk. Het feit dat ik zakken cement of betonblokken sjouw wordt nogal angstig bekeken door de Haïtianen, die dat geen geschikt werk achten voor vrouwen. Ik moet ze er dan ook telkens aan herinneren dat er twee dames in het Amerikaanse gezelschap zijn. Ook mijn collega’s en vrienden drukken me telkens bezorgd op het hart om niet te zwaar werk te verrichten.
Terwijl we werken, vindt er vaak in de kerk een dienst plaats, dus we werken onder gezang en gebed. We vertrekken ’s ochtends om zes uur vanaf MCC (waar ik momenteel ook slaap) en werken tot een uur of twaalf. Daarna hebben we een gezamenlijke maaltijd, waarna de Amerikanen terug gaan naar MCC om daar het programma te vervolgen. ’s Middags komt er een spreker of leren ze Haïtiaans koken. Het is belangrijk om te proberen de Haïtiaanse cultuur te begrijpen, de geschiedenis, de situatie van het land, etc. ’s Avonds is er reflectie; samen nadenken over een bepaald onderwerp. Tussendoor probeer ik mijn andere werkzaamheden bij te houden, boodschappen te halen voor deze en gene, mensen af te zetten, etc.
En nu ben ik samen met de groep in Desarmes. Vanochtend hebben we een activiteit bijgewoond in de kerk met een groep gehandicapten. Elke maand worden er dergelijke activiteiten georganiseerd, in 6 zones rondom Port-au-Prince. Er is zang en gebed, er is lachen en grappen maken, maar er is ook psychologische hulp en fysiotherapie. Een bijzonder programma en bewonderenswaardig werk met een groep mensen die overal een wat andere en kwetsbare plaats inneemt en al helemaal hier in Haïti. Vandaar zijn we naar Desarmes gereden, zodat de groep ook kennis kan maken met het team en werk van MCC hier. We worden vergezeld door een fotograaf van MCC Amerika, die opnieuw in Haïti is om een en ander vast te leggen op video en foto.

Tussen de bedrijven door is er een geit als tijdelijke grasmaaier bij het MCC kantoor geweest. Inmiddels heeft hij het leven gelaten en is in onze magen beland. Dit was het afscheidscadeau van een collega die 3 maanden bij ons is geweest. Overigens hebben we een hele dierentuin op kantoor. Toen ik met Eclane stond te praten, die de keuken van MCC runt, zei ze: Oh kijk, er loopt een muis over het fornuis. En inderdaad, daar trippelde een muis over het fornuis. Maar we hebben toch twee katten? Die bewijzen blijkbaar hun diensten niet meer. Muizen in de keuken, hagedissen, spinnen, mieren, muggen, geiten, kippen, honden. En ratten buiten op de weg. Lang leve de schepping.