Politiek, Noordwest, water(vallen) en uitzichten
Door: Margot de Greef
Blijf op de hoogte en volg Margot
23 November 2015 | Dominicaanse Republiek, Ciudad Trujillo
Deze vraag kwam indirect ook naar voren tijdens een vergadering met UCLBP, de overheidsinstantie op het gebied van bouw. Volgens de directeur wordt het probleem van woningen opgelost als 80% van de mensen belasting betaalt. Maar eenrichtingsverkeer werkt niet: burgers hebben weinig zin om belasting te betalen zolang ze niet zien wat de overheid ermee doet, terwijl de overheid weinig kan doen zolang de burgers geen belasting betalen. Er blijft een uitgesproken behoefte aan een ministerie voor woningbouw en ook de relatie tussen UCLBP en andere overheidsinstanties vraagt verduidelijking. We spraken over verschillende woningbouwprojecten, evenals de situatie in Canaan, een kale berghelling buiten de stad waar na de aardbeving honderdduizenden mensen zijn neergestreken.
Ook op ander gebied proberen we te voldoen aan de eisen van de overheid: we zijn al jaren bezig met pogingen om CWS officieel in te schrijven in Haïti, wat nog steeds niet gelukt is. De advocaat die ons bijstaat in het proces is op zich een serieus iemand, maar heeft iets teveel hooi op z'n vork en vertraagt het proces al maandenlang, zozeer dat van alle documenten die we verzameld hadden, diverse alweer verouderd zijn. Een zeer frustrerende onderneming.
In oktober is het mandaat van de VN weer met een jaar verlengd. Daarmee begint het twaalfde jaar van de aanwezigheid van de VN in Haïti. In principe zijn de blauwhelmen bedoeld voor landen waar oorlog is, maar ook hier rijden ze met hun geweren continu in de aanslag door de straten. Het was de bedoeling dat ze het nationale politiekorps zouden versterken, zodat die straks na het vertrek van de VN beter bestand zijn tegen hun taak, maar daar lijkt weinig van terecht te komen.
Persoonlijk had ik een weinig vredelievende aanvaring met een van de zogeheten 'peacekeepers'. Nadat we aankopen hadden gedaan op de markt in het stadscentrum (waarbij ik het onderhandelen graag aan een ander overlaat), maakte ik een scherpe bocht om ergens af te kunnen slaan, waarbij ik iets achteruit moest. We reden verder en waren in gesprek verwikkeld, toen mij bijrijder zei: het lijkt wel alsof ze ons in willen halen. Inderdaad hing de achterligger aan onze bumper, kwam vervolgens pal naast ons rijden om ons zozeer af te snijden dat hij onze linker voorbumper raakte, waarop hij z'n auto schuin op het midden van de weg parkeerde waardoor er niemand meer langs kon. Vervolgens stapte de chauffeur in VN uniform uit, om mij de huid vol te kafferen en te beweren dat ik hem geraakt had (al eerder, bij het achteruit rijden). Hij mij ja, maar ik hem niet. Mijn bijrijder was zo behulpzaam om het woord te voeren, er vormde zich algauw een oploop om ons heen en ik voelde me zeer ongemakkelijk, maar gelukkig konden we uiteindelijk zonder problemen verder rijden. Een onaangename ervaring met een organisatie die toch een goed voorbeeld zou moeten geven. Daarna kon ik mijn weg veilig vervolgen naar twee zussen, bij wie ik heel wat hartelijker werd ontvangen, met uitgestrekte armen van de kinderen.
De afgelopen weken kregen we dubbel goed nieuws van de methodisten organisatie UMCOR, die financiering beschikbaar heeft gesteld voor twee programma's: de bouw van 30 huizen en 6 waterreservoirs in Ganthier en Boen, plus gemeenschapsontwikkeling en voedselveiligheid; zaden, geiten, kippen, koeien en waterputten.
Er stond ook weer een reis naar het Noordwesten op het programma. Aangezien dat het prioriteitsgebied is van CWS in Haïti, zijn we regelmatig op pad. Mijn collega Rony, accountant van beroep, plus de accountant van onze partnerorganisatie SKDE en ik vertrokken gedrieën naar Anse Rouge, vrijdag 30 oktober. Buiten de stad kijkend naar de huizen in Canaan, het Olympisch stadion dat weinig in gebruik lijkt te zijn, de zee, de bootjes, de huizen achter de muren aan de kust van Arcadins. De beide heren waren in een intens gesprek verwikkeld over politiek, terwijl mijn gedachten gingen naar macht, hoeveel we zien dat mensen geen leiding willen delen noch werkelijk capaciteiten (van anderen) vergroten, hoe internationale organisaties werken, hoe het mogelijk is dat er al tweehonderd jaar geen goed functionerende regering in Haïti is, hoeveel projecten na een tijdje ongebruikt achterblijven, alsof het niet belangrijk was. In Gonaïves stopten we voor een maaltijd en voegde Cher Frère zich bij ons. In twee auto's reden we verder de onverharde wegen op naar hotel La Fierte (De Trots) in Anse Rouge, waar de muggen gelijk aanvielen.
Het was warm en al om een uur of drie, vier 's nachts 'begon de kerk in onze oren te zingen', zoals Cher Frère het omschrijft. Geen goede nachtrust dus. We splitsten op; collega Rony en de SKDE accountant togen naar een corporatie om een training te geven op het gebied van financieel management en boekhouding/administratie, terwijl Cher Frère en ik andere corporaties bezochten. Aangezien veel van de deelnemers docenten zijn, moet de training in het weekend plaatsvinden. Eerst naar Ti Rivyè Glasi. Het blijft mooi onderweg; de zee in de diepte aan de kust, de bergketens, de diverse soorten cactussen. Bij KPPG is een groot watersysteem aangelegd door Christian Aid Ministries, een Amish/Mennonieten organisatie. Mensen konden voor 500 gourdes (ongeveer 9 euro) inschrijven en betalen nu 110 gourdes (2 euro) per maand voor het gebruik van water. Op een helling is een middelgroot waterreservoir gebouwd, die gevuld wordt door een ondergrondse pomp. Vervolgens wordt het water van dit reservoir naar een enorm reservoir bovenop de helling gepompt (met een capaciteit van 70.000 gallon). Vanuit het grote reservoir worden elke 3 dagen kleinere reservoirs gevuld, waarvan er 75 gebouwd zijn/worden op het land van de mensen die hadden ingeschreven. Deze reservoirs hebben een capaciteit van 400 liter. De pompen werken op elektriciteit opgewekt door 39 zonnepanelen.
We spraken met een echtpaar dat lid is van de corporatie. Ze waren aan het werk op hun land. De zaden zijn duur momenteel, aangezien door de droogte van dit jaar de oogsten beperkt waren en de zaden dus zeldzaam zijn geworden. Het is voor het eerst dat alle drie de keren dat er gezaaid is in een jaar, drie keer de oogst mislukt is. Het echtpaar was nu bezig met zaden voor wortels, bonen, maïs, sorghum, meloen en pompoen. De zaden zijn geleend en moeten na de oogst terugbetaald worden. Het echtpaar heeft de zorg voor geiten die het eigendom zijn van een andere boer, maar meerdere ervan zijn doodgegaan in de storm Joacquin eind september/begin oktober. De handel die de vrouw dreef is stilgevallen nadat een van hun kinderen, een docent, vorig jaar compleet onverwacht overleed. 3 kinderen wonen er nog bij hen en de andere 4 zijn in Port-au-Prince.
Water is leven, dat is duidelijk. Nu beginnen de andere mensen ook het belang in te zien van waterreservoirs en irrigatiesystemen, waarvan er ook 9 zijn uitgedeeld. Men was eerst wat wantrouwig om 500 gourdes te betalen, maar ziet nu resultaat van de investering. Ook hier is de politiek aan de orde van de dag; hoewel men ver moest lopen om te gaan stemmen, speelt het belang om te gaan stemmen over het algemeen meer op het platteland dan in de stad. We spraken over onderwijs; er zijn enkel basisscholen in de directe omgeving. Middelbare scholen zijn verder weg en gaan niet tot het laatste jaar, terwijl er helemaal geen beroepsonderwijs in de buurt is, wat juist wel heel belangrijk zou zijn, volgens de inwoners. Dit zou helpen om de jongeren dichterbij huis te houden en ook om meer vakkennis in de omgeving te krijgen.
Inmiddels was de bakkerij geopend; de bakker draaide een meterslange rol deeg door een wringer, die door twee jongens werd aangedraaid. De jongens krijgen uitbetaald in brood, wat ze vervolgens mee naar huis nemen voor hun ouders; een welkome aanvulling. De broodhandelaars kopen bloem in de corporatie, waar de bakker vervolgens brood van bakt, wat de handelaars daarna verkopen in het dorp of op grotere markten verder weg. De bakkerij is recent herbouwd, met financiering van CWS. De corporatie heeft daarna ook een kleine winkel geopend, met bloem, spijkers, cement, olie, spaghetti, varkensvoer, etc., zodat men niet meer helemaal naar Anse Rouge hoeft voor inkopen.
We spraken met een aantal leden over het moeilijke jaar 2015. Veel dieren zijn doodgegaan; geiten, schapen, muilezels, ezels, koeien, eerst door gebrek aan voedsel tijdens de droogte en vervolgens in de storm Joacquin. Door het verlies van inkomsten in handel, akkerbouw en dieren, hebben mensen vertraging opgelopen in het terugbetalen van microkrediet verstrekt door de corporatie. Verschillende dorpelingen werken in de Dominicaanse Republiek, om vandaar geld terug te sturen naar hun gezinnen in Ti Rivyè Glasi. We dachten na over onbenutte specialiteiten van de omgeving; ze hebben een motor beschikbaar om een molen te draaien, maar nog geen molen. Er zijn verschillende planten in grote hoeveelheden aanwezig waarvan parfum, shampoo, zeep, jam en andere producten gemaakt kunnen worden (ook aloë en olijven).
Tegen de tijd dat we vertrokken lagen de eerste broden in de oven, waar open vuur in gestookt wordt om het deeg bruin te bakken. We kregen dus zeer vers en warm brood mee, plus een avocado. We besloten bij Christian Aid Ministries langs te gaan, die vlakbij een kantoor hebben, en werden vriendelijk ontvangen door de conservatieve Mennonieten die een droog stuk land hebben veranderd in een prachtige, overschaduwde woonomgeving. De coördinator legde uit hoe ze te werk waren gegaan met de bouw van reservoirs en het boren van putten, en ook wat voor ander werk ze doen; bodembescherming, herbebossing, water en een spaarsysteem.
We namen een stuk brood met avocado en reden verder naar Dupre. Daar troffen we zowaar nog meer Mennonieten uit Glasi aan in de dorpswinkel van KED. "De hanen kraaien niet", zei de coördinator, die me vervolgens uitlegde dat dat spreekwoord betekent dat de situatie bitter slecht is. De winkel loopt dus ook niet zoals het zou moeten. Die werd eerst door zijn vrouw gerund, tot haar plotselinge overlijden eerder dit jaar. "Er is evangelie in theorie en in de praktijk," zei de weduwnaar, tevens predikant in het dorp. Zijn vrouw laat een grote leegte achter.
Ik sprak een vijftal leden van de corporatie, die spraken over de grootste uitdaging: water. Zonder water is landbouw niet mogelijk. Hoewel de corporatie een verschil maakt in het dorp, blijven de leefomstandigheden moeilijk. Veel leden hebben geen goed huis; men zou niet bang hoeven te zijn voor regen, zo sprak iemand, regen die het huis binnenlekt, bedden natmaakt en mensen belet te slapen. Tegelijk heeft het verlies van oogsten vergaande gevolgen; er is geen eten, er zijn geen zaden om te planten, er is geen geld om school te betalen of de leningen terug te betalen. Ook deze omgeving heeft onbenutte mogelijkheden: planten die getransformeerd kunnen worden in zalf, zeep, mango voor jam, pinda's voor pindakaas, etc. Ze noemden ook het belang van beroepsonderwijs, computerkennis en een cybercafé. KED is dit jaar een nieuw initiatief begonnen: een boomkwekerij in Trankil (Rustig). Daar heeft de organisatie Heifer een watersysteem aangelegd om water uit de bergen via leidingen naar 6 fonteinen en een reservoir te leiden. Met dat water worden de boompjes in de kwekerij besproeid; ze hebben papaja, olijf, mango, peper, eik en andere boompjes geproduceerd. Een deel ervan is een maand geleden verdeeld en geplant in tuinen bij huizen. De papaja bomen waren al een eind de lucht ingeschoten.
Via Mare Rouge reden we naar Jean Rabel, met zicht op het eiland La Tortue, heel in de verte achter de bergen en zee. Aangezien we sinds vrijdagmiddag niet hadden gegeten, was een maaltijd zaterdagavond welkom. Ik moest denken aan 'zip your lip' acties die werden gehouden toen ik op het Lauwers College zat, waarbij leerlingen 24 uur lang niet aten om geld in te zamelen voor een goed doel. Dat gebeurt nu regelmatig, alleen dan niet voor een goed doel.
Het gastenverblijf waar we overnachtten is gehorig, aangezien de muren niet volledig tot het dak opgetrokken zijn. Opnieuw een slechte nachtrust, door nachtelijke telefoongesprekken van een andere gast. Om vijf uur 's ochtends voegde zich daar de oproep tot de katholieke mis bij.
Deze dag waren we alle vier bij dezelfde corporatie: KOFEJ in Beldoren. De accountants werkten met een aantal leden aan de boekhouding. Een andere groep leden kwam zaden halen. Wegens het gebrek aan zaden heeft CWS geld beschikbaar gesteld om zaden te kopen, zodat men kon planten tijdens het regenseizoen. De zaden zijn moeilijk verkrijgbaar en vele malen duurder dan andere jaren. Vandaag namen leden zaden in ontvangst voor maïs, zwarte bonen en zoete aardappelen. Ook hier heeft de storm Joacquin bananenbomen vernield en dieren gedood. Om een beeld te krijgen van de diversiteit van voedselconsumptie, stellen we eveneens vragen gebaseerd op internationaal opgestelde lijsten, die een eenzijdig beeld vormen; geen zuivelproducten, nauwelijks groente, veel rijst, bonen en olie.
De volgende ochtend vertrokken we om zes uur naar Bombardopolis, corporatie CRPB. Er werd juist een vrachtwagen gelost met bestelde koopwaar. Een van de vrouwen die haar spullen op kwam halen om haar handel aan te vullen, zei dat veel mensen hetzelfde verkopen, dus de handel gaat langzaam. Ook hier heeft Joacquin de bananenbomen geveld. We liepen naar een lid van de corporatie, die net een zak bloem had gekocht in de corporatie om brood van te maken voor de verkoop. Ze verkoopt ook andere voedsel- en hygiëne producten. Op het land achter haar huis heeft ze zoete aardappelen geplant, sorghum, maniok, maïs, bonen, papaja. Ze heeft zes dochters. Haar muilezel en ezel zijn dit jaar beide doodgegaan, dus nu kan ze moeilijk meer naar vergelegen markten gaan om haar producten te verkopen. Ook de andere leden hebben veel dieren verloren; koeien, geiten, ezels, muilezels. De verkiezingen spelen in alle corporaties en hier des te meer, aangezien de coördinator (ook weer een predikant) kandidaat was voor burgemeester. Hij legde me echter uit hoe men op het laatste moment actie tegen hem had gevoerd, waardoor hij als tweede eindigde. Het gebeurt niet vaak dat protestanten bereid zijn deel te nemen aan de politiek, dus jammer dat het niet gelukt is. Teveel bedrog, zegt men. Kantoren die 400 stemgerechtigden hebben, telden 600 stemmen; er zijn mensen die 8 of 9 keer gestemd hebben.
Achter het kantoor van CRPB staat een latrine, de eerste van alle corporaties die een latrine heeft gebouwd bij het kantoor. Ze zijn ook begonnen met compost produceren. Een van de ruimtes van het kantoor wordt gebruikt als opslag voor zaden. De corporatie heeft zelf zaden gekocht die de leden kunnen planten en na de oogst terugbetalen, maar doordat de oogsten zijn mislukt, valt er ook niks terug te betalen. "Zolang ik leef heb ik nog niet zo'n grote droogte gezien," vatte een van de leden de situatie samen. We spraken ook over een forum gehouden door de overheidsinstantie CNSA, eerst in drie communes van het Noordwesten en daarna in de hoofdstad Port-de-Paix ter voorbereiding op een nationaal plan voor voedselveiligheid. De corporaties nemen er actief deel aan.
Net als KOFEJ heeft ook CRPB een dorpswinkel, maar KOFEJ is geselecteerd als verkooppunt voor het programma 'Kore Lavi' van organisaties als Care en ACF, die voedselbonnen verdelen waarmee mensen voedsel kunnen kopen in aangewezen verkooppunten. Voor CRPB betekent het dat hun verkoop flink is gedaald, zowel door verminderde koopkracht als door het feit dat voedselbonnen elders worden ingeleverd. Het heeft dus een negatieve invloed op de lokale handel, behalve als men zelf zou mogen kiezen waar de bonnen in te leveren en waartegen.
De route blijft schitterend. Over Mon Chen, de zee is nooit ver weg, de bergen, lagen van rotsen, kaal, cactussen in verschillende soorten en maten, met knoppen nu, dan de verschillende kleuren helderblauw zeewater schitterend in de zon, door de dorre en droge omgeving die zo anders is dan elders in het land. De zoutproductie, afdalen naar Baie-de-Henne, langs de kust naar Anse Rouge, strakgespannen gordel op de slechte wegen vol rotsen/stenen. In Anse Rouge stopten we voor een maaltijd van witte rijst, bonensaus en vis.
We reden verder naar Gonaïves, voor een bezoek aan de corporatie KEKPOTA. Daar wordt de bouw afgerond van een nieuw kantoor, de elfde en een na laatste van de twaalf corporaties. Ze zijn de tweede die een toilet bouwen. Achter het kantoor ligt een uitgestrekt stuk land waarop rijen 'lalo' planten staan (jute leaves), specialiteit van de Artibonite en geplant door een lid van de corporatie, op land gepacht door de corporatie, waarvan een derde deel van de opbrengst bestemd is voor de corporatie. Tijdens de bouw van het kantoor zorgde de lalo eveneens voor voedsel voor de bouwlieden. Er zijn vier handgegraven putten op het land; anders dan de corporaties in het Noordwesten, is hier ondiep al water te vinden. De corporatie heeft grootse plannen met het nieuwe gebouw: ze willen een waterkiosk installeren, ijs verkopen, landbouwproducten, zaden, kunstmest. Ze vertelden ook dat de overheid dit jaar een systeem heeft ingesteld om 'oorbellen' in de oren van koeien te bevestigen, om diefstal tegen te gaan.
Die nacht bracht ik door in Gonaïves. Om 4:45 uur hoorde ik roepen: 'wie is daar?' Het antwoord: 'de watertruck'. Om kwart voor vijf 's ochtends het water bijvullen... Collega Rony pikte me op voor de terugreis naar Port-au-Prince, langs de rijstvelden, de centra waar de geelbruine rijstkorrels uitgespreid op de grond liggen om te drogen, de marktmensen, de posters voor de verkiezingen. Alle akkerbouw gaat met de hand; geen gemotoriseerde apparatuur, maar enkel een pikhouweel of machete of schop. Het gesprek van de heren ging nu over op de buitenlandse invloed op de nationale politiek, hoe vooral Amerika Haïti dingen oplegt en onder controle houdt.
Eenmaal terug in Port-au-Prince las ik een Nederlands nieuwsbericht over een eik aan een snelweg die wellicht verplaatst moet worden. De eik krijgt elk jaar 80.000 liter water door een speciaal aangelegd watersysteem, omdat de boom door de koningin is geplant vlak na de tweede wereldoorlog. Dat is meer dan 200 liter water per dag. En dan kom ik net uit het droge Noordwesten waar mensen kilometers lopen voor een emmer water.
Op het nieuws in Haïti hoorde ik spreken over een wet die oud-ministers extra voordelen geeft; geld, auto, veiligheid. Dit terwijl het leven elke dag duurder wordt, mede doordat de gourde waarde blijft verliezen. Aan de ene kant gaat de regering dus meer uitgeven, maar aan de andere kant worden rijbewijzen en paspoorten stukken duurder. Dat schoot in het verkeerde keelgat bij de transportsector, die daarop een staking van twee dagen aankondigde.
Veel politieke onrust momenteel. Donderdag 5 november werden de resultaten van de presidentsverkiezingen bekendgemaakt. De vergaderingen van die middag werden afgelast en men bracht mekaar zoals zo vaak redelijk het hoofd op hol. Lange rijen bij de benzinepompen en in de winkels. Er was veel politie op de weg. Wij gingen naar de notaris en daarna naar DGI (Belastingdienst) en toen naar het Paleis van Justitie, om papieren te regelen voor de auto. In Nederland steek je zomaar de grens over, waarbij enkel een welkomstbord duidt op een ander land, terwijl het hier een enorm geharrewar en onduidelijk proces is om de juiste papieren te krijgen. Even na vieren kwam de verkiezingsuitslag. De eerste 5 van de in totaal 54 presidentskandidaten hebben 80% van de stemmen gekregen. Nummer 1 is Jovenel Moise, van dezelfde partij als de huidige president, gevolgd door Jude Celestin en Moise Jean Charles. De eerste twee zullen doorgaan naar de tweede ronde van de verkiezingen die op 27 december worden gehouden. Maar zoals gewoonlijk wordt de uitslag betwijfeld en lijkt er fraude te zijn. En helaas gaat het ook gepaard met brandende autobanden en andere onrust. Een aantal dagen later werden de uitslagen van de verkiezingen voor senator en gedeputeerden bekendgemaakt en nog later van burgemeesters. Sindsdien zijn er vele demonstraties gehouden, waarbij zelfs twee presidentskandidaten gewond zijn geraakt en ook doden gevallen. Anders dan in Nederland stemt men meer op een persoon dan een partij; de huidige president heeft een nieuwe partij opgericht om president te worden, genaamd 'Partij Haïti Kaal Hoofd'.
Dat weekend hadden we opnieuw de gelegenheid om te genieten van het mooie natuurschoon van Haïti. Via Ganthier reden we naar Fonds Parisien. Het was een hele heldere dag, met de verste bergruggen nog scherp zichtbaar. We sloegen het onverharde pad in naar Fonds Verrettes. Met prachtig, helder zicht op meer en bergen veranderde de omgeving in dennenbos. Landbouwers waren aan het werk op de akkers op de steile hellingen. Tussen de dennenbomen veel sisal planten, waar o.a. touw van wordt gemaakt. Het regende van Foret des Pins via Savanne Zombie naar Thiotte. Het water is welkom op de akkers met kool. Op vele plaatsen was de weg geblokkeerd na de bekendmaking van de resultaten van de presidentsverkiezingen. Wat bleek: Jude Celestin, nummer twee, komt uit Thiotte en men was het niet eens met de uitslag. De blokkades waren inmiddels aan de kant geschoven; stenen, rotsblokken, boomstronken, struiken, omgehakte bomen; dennenbomen en avocado bomen. En waar leidt het toe? Enkel eigen verlies.
Ik genoot van de omgeving, rustig rijdend. Een ronde door Thiotte en vandaar ging het naar Anse-à-Pitres, met een heel mooi uitzicht. Glooiende bergen, gele bloemen, dan de zee in de verte en diepte, vervolgens cactussen. Het pad van wit gesteente naar beton en los, wit grind. Een ronde door de twee hoofdstraten van Anse-à-Pitres, langs het politiebureau aan zee, waar houten bootjes vol zakken tweedehands kleding werden uitgeladen, langs het gemeentehuis en de grens. Toen terug naar Thiotte, langs de kampen waar geen mens ook maar een nacht zou moeten doorbrengen. Het werd al donker en de ondergaande zon spreidde een prachtig geel-oranje licht over de zee en een roze rand aan de wolken. Wat een zonsondergang.
Na een overnachting in Thiotte vervolgden we onze ronde door het Zuidoosten in de richting van Mapou. Nog meer gele bloemen en mooie uitzichten. Van een pad over de bergen met vergezichten naar een pad dat meer als een bospad voelde, smaller werd, en langs grote maïsvelden voerde. Glijden door de modder hoorde er ook bij. Zo kwamen we door Mapou. Gedurig vroegen we naar Cascades de Pichon. Uiteindelijk kwamen we bij een afslag, of wat heet, naar een smal pad waar een groot bord stond: Heartland Alliance, kliniek Cascades de Pichon, 7 km. We sloegen het pad in, dat direct prachtig uitzicht bood op de zee, nu ook met paarse bloemen. Een slecht pad, steil, veel losse stenen. We sloegen een bocht om en daar op de bergwand tegenover ons, tussen twee hoge, indrukwekkende hellingen, stroomden over de hele breedte een zevental watervallen naar beneden. Zoiets heb ik nog niet eerder gezien in Haïti. Het pad nam een duik naar beneden, toen weer omhoog en daar stopte het autopad. Na een klein stukje lopen hoorden we water en daar stonden we aan de voet van de waterstromen. Vrouwen zaten aan het bassin onderaan de watervallen, met manden vol was. We sloegen een pad in aan de linkerkant van het water en begonnen te klimmen. Een eerste bassin verscheen in zicht; helder, ondiep water. Daarna een tweede bassin. Het was een moeilijk pad; met handen en voeten vasthouden aan de losse stenen en de grijze rotsen op de rode aarde. Genieten van de rust en van dit natuurschoon, van het groen, de zee, het water, de vele planten, het pad, bewust van het voorrecht om van dit moois te kunnen en mogen genieten. We zijn geen mens tegengekomen op de hele wandeling, anders dan elders in het land. Rond de paarse en rode bloemen fladderden oranje en gele vlinders. Uiteindelijk stond ik boven de watervallen, volgde het pad verder door een hoog suikerrietveld, trok m'n sandalen uit en waadde door het heldere, frisse water. Verderop waren mensen het land aan het bewerken. Zonder problemen het pad weer afdalen tot aan de oever van een van de bassins, even bij het verkoelende water verblijven. We groetten de dames aan de was en liepen terug naar de auto.
Ondanks de grootte van het bord, bleek de kliniek niet te functioneren: de deur was met een hangslot afgesloten. Het voelt soms surrealistisch, de situaties waarin we verkeren. We vervolgden onze weg naar Belle Anse. Al vanaf Thiotte was zo nu en dan de zee heel in de verte zichtbaar, een witte kust. We kwamen van hoog in de bergen en opeens waren we op zeeniveau en zagen bootjes op de stenen langs het helderblauwe water liggen, een lichtere kleur blauw dan de lucht, wij op het witte pad erlangs.
Zo kwamen we in Belle Anse, waar we langs het centrale plein reden, het gemeentehuis, justitie, het politiebureau, de haven. Van Belle Anse bleek het nog een paar uur rijden te zijn naar Marigot. De omgeving veranderde weer. Het landschap, de bergen zijn majestueus. Grote, grijze rotsen verschenen op het land. We stegen weer van de kust de bergen in, kwamen later bij groene, ronde koppen van beboste bergen, verderop bij wederom zo'n imposant uitzicht en tot slot eindelijk in Marigot, weer aan zee. We zochten een restaurant. Bij het eerste werd ons medegedeeld dat er in december eten is, maar dat duurde ons te lang... Een ander restaurant genaamd 'Mijn eten' had gelukkig nog wel een stuk geitenvlees, gekookte bananen, rijst en verse grapefruitsap voor ons. De behulpzame dame hielp ons gelijk aan een adres voor een plaats om te overnachten, een klein hotel, nog in aanbouw, aan zee; Ma folie, een weinig veelbelovende naam... We streken neer, op de stenen vlakbij zee, de golven ritmisch op de kust slaand, vrij hoog. Zodra ik mijn ogen opsloeg naar de heldere sterrenlucht, zag ik een vallende ster. Terwijl wij denken dat we dan een wens mogen doen, zegt men in Haïti dat er iemand gestorven is. Alles is anders per cultuur.
De volgende ochtend op tijd vertrokken uit Marigot, om vroeg de stad Jacmel door te zijn, aangezien nu de uitslagen voor gedeputeerden en senators bekend waren gemaakt. We zochten ontbijt, maar stuitten op brandende autobanden en het leek ons beter om de stad maar te verlaten. We reden de bergen door naar Kafou Dufort. Ik was verzadigd van indrukken, hoewel ik op die route elke keer en zo ook nu weer, verstild raak van de enorme vergezichten en de indrukwekkende gebergtes. Spits, rond, kaal, groen. Niet te omschrijven. We kwamen aan de andere kant de bergen uit en sloegen af naar Cormier om een nieuwe voorraad zeepsteen te halen (inmiddels aangekomen in Nederland) en een boomgaard van mangobomen te bezoeken, een jaar of acht geleden aangelegd. We kregen een zak mango's mee en reden toen verder naar Port-au-Prince.
Sindsdien zijn we weer naar het Noordwesten geweest, terwijl ik me op dit moment in Santo Domingo bevind, maar daarover een volgende keer meer.
Reageer op dit reisverslag
Je kunt nu ook Smileys gebruiken. Via de toolbar, toetsenbord of door eerst : te typen en dan een woord bijvoorbeeld :smiley