Gevangen

De afgelopen twee weken heb ik doorgebracht in de Dominicaanse Republiek. Dinsdag 23 juni reden we gevieren naar Boen, om daar met SSID de voortgang van het programma te bekijken, nu het fiscale jaar is afgelopen. De installatie van de leidingen en dakgoten die daken met waterreservoirs verbinden is afgerond. Op de akkers zijn de rode bieten al geoogst, terwijl de maïs recent is geplant. Het sorghum stond er hoog en goed bij; beter bestand tegen droogte. Het was een prachtige, heldere dag, met scherpe kleuren en vormen en contrasten; heel mooi. Er worden binnenkort nog 1 of 2 waterreservoirs gebouwd. Ook het waterreservoir in Boen is nu verbonden aan het dak van een naastliggend huis en kerk, zodat regenwater opgevangen kan worden.

Aan het begin van de middag vertrokken we naar de grens. Dit keer staken we over met de auto van Church World Service. Ik ben blij dat we iemand bij ons hadden die regelmatig oversteekt met een auto, om te helpen met de autopapieren. Eerst door de Haïtiaanse migratie, toen met de autopapieren naar de Haïtiaanse politie. Vervolgens douane voor de auto, toen Dominicaanse migratie en nog drie dingen regelen voor de auto (verzekering, toestemming, enz.). Nergens staat aangegeven wat je nodig hebt en bij wie je moet zijn, dus er zijn mensen die hun 'hulp' aanbieden om je vervolgens een poot uit te draaien.

Eindelijk konden we verder. Eerst maar eten halen; de befaamde Dominicaanse gebakken kip met gebakken banaan. 's Avonds rond achten kwamen we aan in Santo Domingo, huize Josue. Toen we binnenkwamen, sprongen uit alle hoeken mensen overeind, lichten gingen aan, confetti werd gestrooid, er werd gezongen; een verrassing voor Josue, die de volgende dag jarig was. Die dag nam ik deel aan een vergadering van ACT Alliance, om vervolgens de financiën door te nemen van onze partner SSID. De dag erop bespraken we de voortgang van het programma in Ganthier en Boen. Het kost veel moeite om de comités goed te laten functioneren; voor de putten en waterreservoirs, de eierproductiecentra, de geitenfokkerij, de zaden en akkerbouw, etc. Josue's verjaardag werd ook op kantoor gevierd met een gezamenlijke, eigenbereide maaltijd.

Donderdagsavonds is er dienst en Bijbelstudie in de kerk van Josue. Verbonden aan de kerk is een school, waar recent de achtertuin is opgeknapt, boompjes zijn geplant en speeltoestellen zijn geïnstalleerd, in vrolijke kleuren geschilderd. Na de meditatie tijdens de dienst hadden aanwezigen de gelegenheid om vragen te stellen. Ook werden er aan de aanwezigen vragen gesteld om na te gaan of ze de meditatie goed begrepen hadden. Een mooie manier. De schriftlezing was eveneens interactief; omstebeurt een vers voorlezen. De stroom viel uit, dus de dienst vond plaats in het donker, met een paar lampen op batterijen. In deze wijk klinkt veel Creools; er wonen veel migranten en kinderen van migranten. De corridor is een aaneenschakeling van kleine, golfplaten en houten huizen. Het is er warm en lawaaierig.

Inmiddels was mijn collega Luciano uit Argentinië gearriveerd. Vrijdag ging ik samen met hem en iemand van onze partner organisatie Caminante op pad. Het verkeer in de Dominicaanse Republiek is net als in Haïti een redelijke chaos, maar toch ook anders. De wegen zijn beter, men rijdt sneller, er zijn meerdere rijstroken (waar je mooi op het laatste moment van links naar rechts kunt of andersom), er zijn volop viaducten, verkeerslichten worden niet gerespecteerd, etc. Vandaar dat mijn hulp was ingeroepen als chauffeur, blijkbaar heb ik de reputatie dat ik me assertief weet te weren in zulk verkeer...

We haalden boodschappen in een groot winkelcentrum, opnieuw een verschil met Haïti. Vervolgens naar de universiteit APEC, om in het Spaans vertaalde documenten bij de drukkerij op te halen en planning door te nemen, bij de faculteit economie nog wel. Tot slot naar het bedrijf dat headsets en een tolk zou leveren voor een van de activiteiten.

Zaterdag gingen we een dagje op pad, met een groepje van negen personen; collega's van SSID en familieleden van hen. We ontbeten in een van de grote winkelketens. Ook het eten is anders dan in Haïti; gemalen gekookte bananen, met brokken kaas of worst. Via San Pedro de Macoris reden we naar Cueva de las Maravillas; Grot van Wonderen. De Dominicaanse Republiek telt meer dan 2000 grotten volgens onze gids, waarvan slechts een tiental voor bezoek toegankelijk zijn. In de informatiehal staan attributen en informatie over de Taíno die de grotten gebruikten voor rituelen en schilderingen/tekeningen. Als een man stierf, begroeven ze zijn favoriete vrouw levend met hem. Een gids nam ons mee een tuin door en wees ons op de holle boom die ze gebruikten om kano's van te maken. Ze maakten ook hangmatten en gebruikten gourdes (schalen) en andere dingen die vandaag de dag nog overblijven. We daalden een trap af zo'n 25 meter onder de grond. De paden zijn verhard en zelfs toegankelijk voor rolstoelen. Een indrukwekkende grot, met grote stalagmieten, in de loop van duizenden jaren gevormd door waterafzetting. Alles is nog in zeer goede staat. Wat me nog het meest verwonderde waren de tekeningen; in ontzettend goede staat en ook in grote hoeveelheid. Buiten de grot keken we bij leguanen in allerlei soorten en formaten, waarvan een aantal in hun etensbakken groente en fruit naar binnen werkten, terwijl anderen met hun voorpoten in de grond wroetten, alleen hun staart zichtbaar.

Vandaar reden we verder door de plaats La Romana. De hele oostelijke punt van het land is een toeristische bestemming. Het is tevens een gebied waar veel suikerriet wordt verbouwd. En natuurlijk wordt er baseball gespeeld, de nationale sport. Een specialiteit die op meerdere plaatsen verkocht werd: queso y dulce, kaas en zoetigheid. Ik weet niet precies wat voor logica die combinatie heeft... Door La Romana ging het verder naar Higuey, waar we de basiliek bezochten, een grote, hoge katholieke kerk met glas in lood ramen en een beeld van Altagracia/Maria, die soms schijnt te huilen. Eens per jaar is hier een grote ceremonie. Men zegt dat Maria voor het eerst in Higuey is verschenen in het land.

Van Higuey ging het naar playa Macao, aan de kust. Een hele mooie route. Tot daar toe was het redelijk vlak, maar nu werd de (goede) asfaltweg glooiend en reden we door een hele groene omgeving, met veel palmbomen, knotwilgen en koeien. Houten huizen in roze en blauwe kleuren. Een hele mooie omgeving. Uiteindelijk kwamen we bij Macao, een strand temidden van een keur aan resorts. Mijn acht metgezellen gingen zwemmen en ik koos voor een strandwandeling. De zee was ondiep, al waren de golven hoog. Een mooi zandstrand met rijen palmbomen, rotsen op de achtergrond, verderop koraalrif. Na vis aan zee gegeten te hebben, reden we via de snelweg terug naar Santo Domingo, vanaf Punta Cana. Door de goede wegen leg je 185 km hier een stuk sneller af dan in Haïti. De snelwegen zijn tolwegen, ook al weer totaal anders dan Haïti, evenals de infrastructuur voor toerisme.

Tevreden keerden we terug. De volgende dag voegde ik me bij mijn collega in hotel Angel Gabriel in Boca Chica, ten oosten van Santo Domingo, aan de kust. Het kleine hotel is een baken van rust in een drukke plaats met vlakbij een enorm hotel, fancy auto's en restaurants. Een toeristische plaats. Luciano en ik reden samen naar het vliegveld om twee Amerikanen op te halen. Een Argentijn en een Nederlander die twee Amerikanen ontvangen in de Dominicaanse Republiek... De een professor aan een universiteit, een onderzoekscentrum voor familieleden van gevangenen, de ander een jongeman werkzaam bij Echoes of Incarceration (Echo's van Gevangenschap) wiens vader in de gevangenis zit. Gevieren reden we naar Boca Chica, langs de mooie, blauwe zee met palmbomen; echt een tropisch eiland. 's Avonds aten we in een restaurant onder de palmbomen op het zandstrand van Boca Chica, samen met een aantal medewerkers van Caminante, die met kinderen werken in Boca Chica. Er werd ons van alles aangeboden op het strand; massages, handpalm lezen, lollies, koeken, tovenarij, live gitaarmuziek, enz.

Het idee van dit bezoek komt voort uit een regionaal programma van CWS met kinderen van gevangenen, een onzichtbare groep aan wie weinig mensen denken. Een groep kinderen met stekende pijn en immens droeve verhalen. Onze jonge gast, Kharon, maakt video's en documentaires over de gevolgen van gevangenschap van ouders voor kinderen in Amerika en nu deze week ook in de Dominicaanse Republiek. Zijn eigen verhaal is schrijnend.

De volgende ochtend reden we naar het kantoor van Caminante, waar de gasten te horen kregen over de geschiedenis van de organisatie. Uiteindelijk belandden we in een gesprek over racisme en ook wat de definitie is van zwart en blank, wat afhankelijk is van het land en de context. Wat in de Dominicaanse Republiek als blank beschouwd wordt, is in Amerika zwart. Dominicanen willen vooral niet als Haïtianen gezien worden. Ons gezelschap bestond uit verschillende nationaliteiten en huidskleuren en het is mooi om zo'n open gesprek over dit onderwerp te kunnen voeren.

Vandaar gingen we naar de andere vestiging van Caminante in Boca Chica, waar ze een vakschool runnen. We spraken met de leerlingen van de koksschool, die de middagmaaltijd bereidden. Het is bijzonder om de verhalen te horen van veranderingen die Caminante teweegbrengt. Een gemengde groep van jongere en oudere mannen en vrouwen. We zaten even boven op de veranda in de verkoelende wind die vanaf zee waaide, met uitzicht op de jachtclub van miljonairs die daar dure schepen hebben liggen. Het contrast is groot... Een 22 jarige jongedame voegde zich bij ons. Ook haar vader zit in de gevangenis. We spraken over de vicieuze cirkel van gevangenschap, dat tegen kinderen vaak gezegd wordt dat zij net als hun ouders in de gevangenis zullen belanden, zozeer dat de kinderen het zelf uiteindelijk gaan geloven.

's Middags hielden beide Amerikanen een presentatie. De professor deelde schrijnende statistieken en sprak over trauma van kinderen als ze hun ouder gevangen genomen zien worden of op jonge leeftijd moeten missen door gevangenschap, of beschimpt worden, of niet de kans krijgen hun ouder te bezoeken. Na haar verhaal deelde de jongeman zijn levensverhaal. Toen hij 3 maanden oud was, belandde zijn vader in de gevangenis, waar hij nu, 22 jaar later, nog steeds zit. Hij heeft zijn vader pas leren kennen toen hij 14 jaar was. Zijn moeder heeft hem heel zijn jonge leven gezegd dat zijn vader in het leger zat. Het is zijn vader geweest die hem in contact heeft gebracht met Osbourne, een organisatie die werkt met gevangenen en hun familieleden. Daar heeft hij leren praten over zijn ervaringen en een andere wending aan zijn leven leren geven.

Beide sprekers werden dezelfde avond nog uitgenodigd om in een kerk te komen spreken, bij een vergadering van predikanten. Dus wij op pad, in het donker zoekend. Lastig rijden in het donker, met zomaar overstekende motoren en remmende en zwieperende auto's. We vonden de kerk, Iglesia Cristiana Roca, een klein betonnen gebouwtje aan de doorgaande weg, met veel herrie, de ramen en deuren open, plastic stoelen erin. Binnen was een dienst gaande. Er zaten vrouwen en kinderen, het vertrek was nog vrij leeg, zoetjesaan kwamen er meer mensen. Het was duidelijk geen vergadering van predikanten. De stroom ging aan en viel gelijk weer uit, dus er stond een kaars op het spreekgestoelte. Een 'eye-opening' ervaring voor beide Amerikanen, die een heel ander idee van kerk hebben dan wat ze hier zagen. In Amerika dragen kerken geld bij om vliegtickets te betalen voor kinderen om hun ouders in de gevangenis te kunnen bezoeken. Dat is een andere realiteit.

We reden naar het restaurant dat gerund wordt door iemand die een van de eerste kinderen was die geholpen werd door Caminante. De Dominicaanse specialiteiten gingen er wel in en volgens onze jonge gast was dit 'de beste vis ooit'.

Dinsdag werd een intensieve dag. 's Ochtends vroeg reden we naar Najayo, gevangenis in San Cristobal. We passeerden de ingang van de jeugdafdeling en de vrouwenafdeling en werden bij de mannenafdeling opgewacht door een team van een stuk of 8 personen. Ik had nog nooit eerder voet in een gevangenis gezet en wist niet wat me erbij voor te stellen, maar toch was het totaal anders dan ik had verwacht. De staf was hartelijk en gastvrij, vriendelijk en verwelkomend. Ze stonden ons uitgebreid te woord, stelden zich stuk voor stuk voor, vertelden over de gevangenis. legden verschillen uit tussen het oude en nieuwe model, die beide in Najayo aanwezig zijn. Ze dragen geen wapens binnen en behandelen de gevangenen met waardigheid, zo eraan werkend om ze als betere mensen terug te kunnen laten gaan de samenleving in. Buiten het gebouw, aan de muren en ervoor, staan beelden en schilderingen van heiligen. Een katholiek land.

We werden meegenomen naar binnen. We liepen in het oude deel, waar een groep bij een muziekschool was, er werd eten bereid en verkocht, er was een atelier waar mensen hout aan het bewerken waren; stoelen, maar ook boten, bekers en andere voorwerpen. Hier dragen de mannen geen uniform. Het was verbazend om te zien dat iedereen vrijuit beweegt. We liepen een ander gebouw in. Er waren twee kerken binnen; pinkstergemeente en Jehova getuigen. Onze begeleiders namen ons mee een nauwe doorgang in, waar het even duurde voordat ik door had waar we waren; bij de cellen waar de gevangenen slapen. Een vreemde inrichting; beneden zijn houten deuren naar cellen, maar er gaan ook steile ladders omhoog naar een verdieping (of een halve verdieping), waar meer mensen slapen. Door ruimtegebrek slapen er ook mensen op de grond. Een aantal mannen zaten in de cellen, hun voeten bungelden van boven naar beneden. We liepen door de gangen, langs bibliotheek Nelson Mandela en staken over naar het nieuwe model. Buiten is een sportveld, er is ruimte voor een cursus loodgieterij. We liepen tussen de gevangenen en spraken met hen. Ze legden uit dat ze elke ochtend op een rij langs de muur staan om geteld te worden. In dit nieuwe deel dragen ze blauwe en groene T-shirts (verschil tussen mensen die al veroordeeld zijn en nog niet). Dat maakte duidelijk waarom ons gezegd was als kledingvoorschrift dat we geen groene en blauwe T-shirts mochten dragen. Er zijn coördinatoren onder de gevangenen die elke 3-4 maanden vervangen worden en gekozen door de leiding. Ook hier bezochten we de cellen, heel anders dan het oude deel; twee stapelbedden per cel, met een badkamer, netjes en ruim. Toen gingen we naar de eetzaal, waar betonnen tafels en banken staan. De ruimte zat vol met mensen en ons werd ook gevraagd om plaats te nemen.

'Toevallig' was het een dag waarop sommige gevangenen familie op bezoek kregen. Of toeval; volgens de rest was het voorzienigheid. Er bleek een programma plaats te vinden voor deze gelegenheid. Wij werden speciaal welkom geheten en mijn collega sprak de aanwezigen toe. Een vrouw kwam met een tweeling op bezoek bij hun vader, baby's, plus een oudere zoon. Er waren meer familieleden. De vader hield omstebeurt zijn kinderen op schoot, dicht tegen zich aan, gebruik makend van dit moment. Anderen zaten met hun armen om elkaar, dicht tegen elkaar aan, hoofd op schoot of tegen de schouder. Ik stond vooraan om foto's te maken en te filmen voor de documentaire en observeerde de aanwezigen en hun uitdrukkingen. Het raakte me diep, heel heftig. Dit is een nieuwe wereld voor mij, een wereld die ik niet ken, afkomstig uit een klein dorpje in Friesland. Ik weet niet wat het is om met geweld te maken te hebben. Ik besef nu dat we er niet bij stil staan wat voor impact gevangenschap heeft op familie, wat voor droefheid dat teweegbrengt.

Een bewaker zong een lied. Ik observeerde zijn gezicht en luisterde naar zijn stem. Niet te omschrijven, geen woorden heb ik ervoor. Ik zei na afloop tegen hem: "Een voorrecht u te horen zingen." En zo is het, een voorrecht. De gevangenen applaudisseerden voor hun bewaker na zijn lied. De deuren zaten dicht, achter de tralies stonden mannen mee te luisteren en kijken. Een bewaker hield een baby op schoot. Na het zingen van de bewaker rapten twee mensen. Achter op hun shirt staat 'La música nos hace libres' (Muziek maakt ons vrij). Toen zong een gevangene, gekleed in een pantalon en blauw T-shirt. Beide Amerikanen zeiden dat de kleding in Amerika heel anders is, onmenselijk, evenals de hele behandeling en houding van personeel naar gevangenen. Kharon is nog nooit in de cel van zijn vader geweest; daar kom je niet verder dan de bezoekersruimte.

De aanwezigen zongen mee, lachten, wiegden, knikten, dachten na. Iemand sprak een tekst, vroeg Jezus om zijn zonden weg te wassen. Iemand anders zong nog een lied. Toen kwam er een dansgroep van 7 mannen, op snelle muziek. Onvoorstelbaar om dit te zien. Positief dat er op zo'n goede manier met elkaar omgegaan wordt. Gastvrijheid, dit is hun aanpak, zeiden de bewakers achteraf. Ik wist me met mijn gedachten geen raad, zoveel ging er door me heen. Heel indrukwekkend, heel heftig, heel bijzonder.

We gingen lunchen in Santo Domingo, waarbij alles misging; de bestelling kwam maar half, er ontbrak van alles, het duurde ontzettend lang, de bon klopte niet, enz. Toen terug naar Boca Chica, wederom naar Caminante. Dat werd nog een heftige bijeenkomst; een informeel gesprek met familie van gevangenen; moeders, kinderen, echtgenotes. Wederom verhalen waar ik me geen voorstelling van kan maken. Iemand wier zoon 3 maanden naar de gevangenis had gemoeten, maar er nu al 2 jaar en 4 maanden zit. Hij heeft zijn nu 3 jarige dochter sindsdien niet gezien, want dat wil haar moeder niet. Een andere vrouw wier zoon in de gevangenis zit. Haar kleindochter is bij haar en ze bezoekt haar vader met haar. Ze is nu 6 en ook zij was 3 maanden toen haar vader naar de gevangenis ging. Een andere vrouw was voor het eerst in deze groep die Caminante heeft opgezet voor familieleden van gevangenen, met 4 van haar 7 kinderen. Haar man zit in de gevangenis in Barahona, sinds 2 jaar nu, ver weg, waar hij een straf van 9 jaar uitzit. De maximum straf in het land is 30 jaar. De verhalen en gevoelens waren herkenbaar voor Kharon. Kinderen die niet veel zeggen over hun gevangen vader, want mensen begrijpen het niet of veroordelen hen of zeggen dat het niet goed is om hem te bezoeken. We deelden materialen uit van Sesamstraat. Ik wist niet dat Sesamstraat boeken heeft geschreven voor kinderen van wie een ouder in de gevangenis zit.

Aan het eind van de dag reden we naar Santo Domingo, om daar in hotel El Beaterio in te checken. De volgende ochtend waren we al vroeg bij SSID, om de zaal gereed te maken voor een presentatie voor vertegenwoordigers van justitie, gevangenissen, de Amerikaanse ambassade, enz. Hoewel de opkomst laag was, hadden we geïnteresseerd publiek. Een 17 jarige jongedame die betrokken is bij Caminante heette de aanwezigen welkom. Beide gasten spraken wederom en ook werd een video getoond. Ik bediende opnieuw de camera. Hun verhalen maken indruk en spreken mensen aan. Kharon vertelde dat hij bijna in zijn vaders voetsporen trad; de meeste van zijn vrienden waren hetzij dood, of in de gevangenis. Hoofdschuddend brak hij af. Ik had hem gevraagd naar een tatoeage op zijn hand; een gedenkteken voor een van zijn beste vrienden, die 3 jaar geleden vermoord is. Hij was een goede boxer, maar jaloerse tegenstanders gunden hem het leven niet. Onvoorstelbaar, opnieuw een verhaal waar ik me geen voorstelling van kan maken. Jaloezie kan rare dingen doen met de mens.

Langs het nationaal paleis reden we opnieuw naar de zee. Een groot vrachtschip voer langs, de golven sloegen op de rotsen aan de kust, een aangename zeebries zorgde voor verkoeling. Het hotel waar we verbleven, is gelegen in het oude stadsdeel, Ciudad Colonial, een mooie wijk voor een wandeling langs oude gebouwen, kathedraal, pleinen. Ook het hotel zelf stamt uit de 16e eeuw. Tegenover het huis van Columbus aten we bij maanlicht. Het was een eer om deze week mijn collega te assisteren in het begeleiden van de bezoekers, door auto te rijden, te vertalen en filmen. Goed gezelschap, een nieuwe wereld voor mij. Iedereen was moe; het hakt er wel in, zo'n week.

Donderdagochtend vertrok de professor. De rest van ons had een afspraak bij vicepresidencia - progresando con solidaridad, oftewel het bureau van de vicepresidente van het land, 'voortgaand met solidariteit'. Dit kantoor houdt zich vooral bezig met sociale programma's. We spraken met de directrice, een vriendelijke dame die geïnteresseerd was in het voor hen nieuwe thema van kinderen van gevangenen. Ze belde een collega en vroeg hem nog diezelfde middag ons op te zoeken om ideeën uit te wisselen. Dat deed hij.

Vandaar reden we naar Boca Chica, om in gesprek te gaan met een groep jongeren; tieners en jonge twintigers. Kharon liet de video zien die hij heeft gemaakt waarin hij zijn vader interviewt en vragen stelt die hij tijdens gewone bezoeken niet durfde te vragen. Daarna kreeg hij volop hele goede vragen en reacties van de jongeren; hoe hij zich voelde toen hij zijn vader voor het eerst ontmoette, hoe dit zijn persoonlijkheid heeft beïnvloed, hoe zijn moeder reageerde toen hij uiteindelijk ervoor koos om kennis te maken met zijn vader, hoe zijn moeder zal reageren als zijn vader uit de gevangenis komt, enz. Kharon's vader was drugsdealer, een manier om veel geld te verdienen. Hij is veroordeeld voor moord op een andere drugsdealer, waarvoor hij 25 jaar tot levenslang kreeg.

's Middags interviewde Kharon familieleden van gevangenen. Eerst een 22 jarige jongedame, wier vader een gevangenisstraf van 15 jaar uitzit voor moord. Na haar kwam haar 16 jarige zus aan het woord. Dat interview raakte ons alle drie diep. De hele week was ze erbij, een glimlach op haar gezicht, maar nu kwam de pijn achter die glimlach naar voren. Het was de eerste keer dat ze sprak over wat haar vaders gevangenschap doet met haar, het moment van de arrestatie, het terugzien van hun vader in gevangenis, hoe anderen hen behandelen. Er was niemand die zich om hen bekommerde, totdat Caminante met hen begon te werken. Haar hoop voor haar vader: een positieve verandering. Haar boodschap voor kinderen van gevangen: wees goede kinderen, anders dan je ouders, zodat je ouders trots op je kunnen zijn. Het was intens en emotioneel, we hadden alle drie een brok in onze keel.

Daarna kwam een vrouw aan het woord die vertelde hoe haar zoon vijf jaar geleden zijn verjaardag vierde met veel drank. Samen met een vriend belandde hij in een gevecht. Z'n vriend gaf hem een pistool om een waarschuwingsschot in de lucht te lossen, maar hij was zo dronken dat hij per ongeluk zijn vriend in het voorhoofd trof en hem zo doodde. Hij werd veroordeeld tot 15 jaar cel, wat later werd verminderd tot 8, gezien de omstandigheden en het feit dat ze vrienden waren. Een hartverscheurend verhaal. Zijn kind van inmiddels 7 jaar heeft zijn vader voor het laatst bezocht in december.

Tijdens het wachten op de volgende persoon, werden de rollen omgedraaid; de eerste jongedames interviewden Kharon en vroegen hem wat hij denkt van de Dominicaanse Republiek en Boca Chica, van de gevangenis in vergelijking met Amerika, neten, enz. Kharon merkte grote verschillen op in de manier waarop bewakers met de gevangenen omgaan, heel menselijk, en ook hoe ze bezoekers ontvangen, en gevangenen de kans geven om hun eigen eten te bereiden.

Als volgende kwam het gezin dat deze week voor het eerst deelnam aan de steun groep van Caminante; een moeder met 3 van haar 7 kinderen. We spraken eerst met de moeder, toen met haar 17 jarige dochter en tot slot met een 12 jarige dochter en 11 jarige zoon. Opnieuw hartverscheurend. Hun man en vader werd om 5 uur 's ochtends met geweld van huis gehaald, in het bijzijn van alle kinderen, gearresteerd voor drugshandel. Er werd hard op de deur gebonkt, hun moeder werd opzij geduwd, de vloeren werden met hamers opengebroken, al het geld werd meegenomen, de kinderen werden beschimpt. Ze hadden geen geld om eten te kopen die week. De kinderen huilden onafgebroken. Eerst konden ze hun vader bezoeken, maar later moesten ze verhuizen en nu wonen ze ver weg van de gevangenis, waardoor ze hun vader al twee jaar niet gezien hebben. Hun moeder zocht werk, wat ze moest opgeven toen haar vader ziek werd en ze de zorg voor hem droeg totdat hij stierf. Veel kinderen liegen over hun gevangen ouders; mensen begrijpen hen niet, of reageren zodanig dat ze er de voorkeur aan geven niet de waarheid te zeggen. Ook wordt hen verweten dat ze net zoals hun ouders zullen worden. Hun moeder zei dat wat de kinderen nodig hebben, is iemand om met ze te praten; ze zijn allemaal getraumatiseerd door het gebeurde. Caminante biedt eindelijk een eerste uitweg.

Na deze heftige gesprekken was het tijd om te vertrekken. We reden terug naar het hotel en sloten de dag af met opnieuw een maaltijd aan zee, onder een heldere lucht met volle maan in een aangename avondbries, en nog even napraten aan de voet van een standbeeld in het park tegenover het hotel. Het is een goede week geweest, heel goed.

Vrijdagochtend vertrok Luciano naar het vliegveld. Kharon had een latere vlucht, dus samen liepen we de stad in zodat hij nog wat kon zien van het oude stadsdeel van Santo Domingo. Daarna bracht ik hem naar het vliegveld. Twee mensenlevens die ver bij elkaar vandaan staan, tegenpolen, maar veel om van elkaar te leren. Een absoluut voorrecht om deze week bij deze groep mensen te zijn.

Nu alle gasten waren vertrokken, keerde ik terug naar SSID, waar ik gelijk aan kan schuiven voor een Dominicaanse soep. Wat werk verricht aan de auto en weer mee naar Josue. De volgende dag een vergadering met een drietal predikanten die hun werk van de Dominicaanse Republiek naar Haïti willen uitbreiden. Vervolgens nieuwe banden om de auto gelegd, wat bijna de hele verdere dag in beslag nam; we reisden heel wat plaatsen af voordat we geschikte banden vonden. Die gaan er snel door op de wegen hier. Doordat de grens om 6 uur 's avonds dichtgaat, lukte het me niet meer om die dag nog te vertrekken.

De dag erop kon ik eindelijk terugkeren naar Haïti. Ik stond stil voor een rood stoplicht en iemand achter me toeterde ongeduldig. Een ander haalde me rechts in om linksaf te slaan. Verkeerslichten worden in Haïti over het algemeen wel gerespecteerd (de weinige die er zijn), maar in de Dominicaanse Republiek is het anders. Het positieve is dat daar alleen politie, ziekenwagens en brandweerwagens sirenes hebben en gebruiken, dus als je daar een sirene hoort dan weet je dat het serieus is, terwijl in Haïti vaak misbruik wordt gemaakt van sirenes om uit files te komen (vooral door overheidsauto's). In Haïti zijn mensen wel weer vrij galant in het voorlaten van anderen, of ertussen laten, wat in de Dominicaanse Republiek absoluut niet gebeurt.

Onderweg was het goed opletten voor overstekende geiten en koeien, waar ik gedurig voor moest afremmen. Rode flamboyant bomen stonden in bloei. Het oversteken van de grens was wederom frustrerend. Zodra ik de auto stopte, kwam er iemand op ons af om een papier voor de auto van me over te nemen en te 'helpen' met onze paspoorten, maar dat doen we liever zelf. Het blijft een frustrerende ervaring; geen enkele aanwijzing of duidelijkheid wat te doen, grote afzetterij. We stempelden onze paspoorten, reden een barrière door en bij de volgende barrière beweerde de douane dat ik $ 10 moest betalen. Wederom oplichterij. Hij liet ons door. Toen nog naar de politie en migratie aan de Haïtiaanse kant, binnenkomend op het slechte wegdek langs het meer. Sinds 17 juni zijn er al meer dan 30.000 migranten van de Dominicaanse Republiek naar Haïti teruggekeerd. Ze hadden tot 6 juli de tijd om vrijwillig te vertrekken. Het was 39 graden in de grensplaats. Nederland hoeft niet te klagen...

Mijn hoogzwangere poes miauwde me een hartelijk welkom thuis. De tuin lag er dor en droog bij; het heeft duidelijk niet geregend de afgelopen weken, de bladeren van de planten zijn bruin en verschrompeld. Toch hingen de tomatenstruiken vol rode tomaten, dus eerst maar tomaten plukken.

Een lang verhaal, intense weken. Volgens de professor heeft Nederland een goede opvang voor kinderen van gevangenen. Ik hoop het. De kinderen kiezen er niet voor om met de pijn van een ouder in de gevangenis te moeten opgroeien.